عمل دیسک کمر

عوارض بعد از عمل دیسک کمر؛ راهکارهای درمانی و رعایت نکاتی مهم جهت پیشگیری از بروز آن‌ها

سبک زندگی کم تحرک و ماشینی در قرن جدید باعث شده که ما شاهد رشد روز افزون بیماری‌های فیزیکی نظیر دیسک کمر باشیم. همانطور که می‌دانید یکی از آخرین راهکارهای درمانی مشکلات ستون فقرات و دیسک کمر جراحی است، از این رو در این مقاله قصد داریم با معرفی مختصر مهم‌ترین عوارض بعد از عمل دیسک کمر به مراقبت‌های لازم برای کاهش این عوارض و تا حتی الامکان جلوگیری از عمل دیسک کمر بپردازیم.

عوارض بعد از عمل دیسک کمر

همچون تمام اعمال جراحی ، عمل جراحی دیسک کمر نیز دارای عوارض اولیه و ثانویه‌ای متعددی می‌باشد که بهتر است بیماران مبتلا به دیسک کمر پیش از انجام جراحی با آن‌ها بیشتر آشنا شوند. 

• ♦ عوارض اولیه‌:

• ♦ واکنش به مواد بیهوشی
• ♦ درد و التهاب و تورم (این علائم در روزهای اولیه پس از جراحی امری طبیعی می‌باشند که به مرور کاهش پیدا می‌کنند)
• ♦ یبوست
• ♦ ضعف و نا توانی در ایستادن و راه رفتن یا مشکل در پیاده روی بعد از عمل دیسکوپاتی کمر
• ♦ اختلال در ادرار (احتباس و عدم دفع آسان ادرار یا تکرر ادرار)
• ♦ آمبولی ریه (یا همان لخته شدن خون در درون عروق ریه)
• ♦ سردردهای طولانی (در اثر نشت مایع نخاعی)

• ♦ عوارض ثانویه:

• ♦ عفونت
• ♦ درد و التهاب و تورم بلند مدت (اگر روند افزایشی داشته یا طولانی شوند باید به پزشک مراجعه کرد)
• ♦ آسیب‌های عصبی در حین جراحی یا پس از آن (به عنوان مثال تشکیل بافت فیبروز در کانال نخاعی که باعث فشار آمدن به ریشه‌های عصبی و تولید درد می‌شود)
• ♦ نا موفق بودن عمل یا نا مطلوب بودن نتیجه آن
• ♦ عود کردن مجدد بیماری (به عنوان مثال فتق مجدد همان دیسکی که عمل شده بود یا دیسک‌های مجاور آن)
• ♦ احساس بی حسی در پاها یا کمر (نسبتا شایع است اما برای همه اتفاق نمی‌افتد)

مهم‌ترین دلیل بی حسی پا بعد از عمل دیسک کمر چیست؟

در بیشتر موارد دلیل بی حسی پا بعد از عمل دیسک کمر مربوط به ایجاد تغییرات ناشی از جراحی و درگیری و جابجایی عصب‌های حسی اندام‌های تحتانی می‌باشد که موقتی بوده و بدن به مرور خود را با آن‌ها سازگار می‌کند و این بی حسی برطرف می‌شود، اما اگر پس از گذشت 6 ماه کاملا برطرف نشد باید حتما با پزشک خود مشورت کنید.

اما در مواردی هم که کمتر اتفاق می‌افتند، دلیل بی حسی پا پس از عمل دیسکوپاتی کمر می‌تواند مربوط به بروز یکی از حوادث زیر باشد:

• ♦ ورود آسیب‌های ناخواسته به یکی از اعصاب پا در حین جراحی
• ♦ آسیب دیدن سخت شامه و نشت کردن مایع نخاعی از آن (که با سردرد‌های طولانی همراه است)
• ♦ ورود آسیب‌های ناخواسته به یک از عروق متصل به کانال نخاعی
• ♦ بروز خونریزی در ستون فقرات

مراقبت‌های لازم برای کاهش عوارض بعد از عمل دیسک کمر

مراقبت‌های اولیه برای افزایش بازدهی و کاهش عوارض بعد از عمل دیسک کمر:

• ♦ پرهیز از خوردن و آشامیدن (در 8 الی 12 ساعت اولیه پس از عمل جراهی، آثار داروهای بیهوشی در بدن بیمار موقتا موجب اختلال در بلع می‌شود)
• ♦ مصرف داروهای ضد درد و التهاب (تغییراتی که در طی جراحی در ستون فقرات صورت می‌گیرند باعث احساس درد خواهند شد، از این رو شایع‌ترین عوارض پس از عمل دیسکوپاتی کمر درد خواهد بود که شدت آن بسته به نوع عمل و شرایط جسمی بیمار متفاوت است؛ بنابراین جراح برای بیمار خود به مقدار کافی دارو‌های ضد التهاب و ضد درد تجویز می‌کند.

• ♦ کاهش تورم با یخ (یکی دیگر از راه‌های کاهش التهاب و تورم و درد ناشی از ‌آن‌ها استفاده از کمپرس‌های سرد نظیر بسته یخ می‌باشد، روزهای اولیه پس از جراهی که التهاب و تورم بیش‌ترین مقدار را دارند، بهترین زمان برای استفاده از بسته‌های یخ می‌باشند. (چند تکه یخ را داخل کیسه فریزر انداخته و آن را به مدت چند دقیقه روی پارچه‌ای که زخم و پانسمان را پوشانده است قرار می‌دهیم تا باعث بی‌حسی بافت شده و فرایند انتقلال درد و تورم را کاهش دهد)
• ♦ مصرف داروهای پیشگیری و رفع عفونت (عفونت از چالش برانگیزترین عوارض بعد از عمل دیسک کمر به حساب می‌آید، به همین دلیل است که پزشک متخصص پس از جراحی حتما برای بیمار خود آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. این آنتی بیوتیک‌ها ضمن پیشگیری از عفونت‌های احتمالی به رفع عفونت‌هایی که ممکن است در زخم فعال باشند هم کمک می‌کند.
• ♦ تعویض پانسمان و رسیدگی به زخم (در بین مراقبت‌های اولیه مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از عوارض بعد از عمل دیسک کمر مراقبت از زخم و تجدید پانسمان آن برای پیشگیری از عفونت می‌باشد. زخمی که در هر جراحی ایجاد می‌شود با خطر عفونت کردن همراه است از همین رو نیاز به رسیدگی و نظارت روزانه دارد، زخم بیمار باید روزانه چک شود تا اگر آثاری همچون چرک‌، ترشح مایع سفید رنگ، تیره شدن یا پژمرده شدن غیر عادی گوشت اطراف بخیه، خونریزی، بوی عفونت و عدم جوش خوردن مناسب زخم در آن دیده شد فورا تحت مراقبت و درمان قرار بگیرد)
• ♦ تماس با آب و یا استحمام (برای استحمام و شست و شوی زخم با آب حداقل باید چند روز از جراحی گذشته باشد که مقدار دقیق آن را خود پزشک مشخص می‌کند، اما به طور کلی تا زمانی که زخم به خوبی جوش نخورده است نمی‌توان از مواد شوینده قوی استفاده کرد. توصیه می‌کنیم از شوینده‌های ضعیف و سبک همچون شامپو بچه استفاده کنید. در مدت زمانی هم که پزشک اجازه استحمام و تماس با آب را نداده می‌توانید برای تمیز نگه داشتن زخم فقط اطراف آن را با بتادین تمیز کنید)
• ♦ فعالیت جسمی (کاهش قوای جسمانی فرد از شایع‌ترین عوارض پس از عمل دیسکوپاتی کمر است، بسته به نوع عمل و وضعیت جسمی بیمار ممکن است او در چند روز اول پس از جراحی امکان پیاده روی و حتی فعالیت‌های سبک جسمی را نداشته باشد که این امری طبیعی است، اما کم کم باید بستر استراحت را ترک کرده و فعالیت‌های سبک خود را به کمک یک همراه انجام دهد تا با افزایش گردش خون و جلوگیری از بی‌تحرک ماندن عضلات هم روند بهبودی تسریع پیدا کند و هم از مشکل چسبندگی جوارح در ناحیه جراحی شده پیشگیری شود)
• ♦ خواب (در روزهای اولیه پس از جراحی خوابیدن قدری دشوار و البته مهم است، چرا که حالت خواب می‌تواند در کاهش یا افزایش درد و دیگر عوارض بعد از عمل دیسک کمر موثر باشد، مهم‌ترین شرطی که باید در نظر گرفته شود آن است که وضعیتی که بیمار در آن قرار می‌گیرد موجب افزایش درد در او نشود.

مراقبت‌های بلند مدت برای افزایش بازدهی و کاهش عوارض پس از عمل دیسکوپاتی کمر:

• ♦ استخر یا شستن زخم جراحی (همانطور که گفتیم پس از گذشت چند روز از جراحی می‌توان استحمام کرد، اما استفاده از وان و یا رفتن به استخر حداقل تا سه هفته پس از جراحی امکان پذیر نمی‌باشد. همچنین استفاده از مواد شوینده قوی مثل شامپو بدن تا پیش از جوش خوردن کامل زخم و کشیدن بخیه‌ها توصیه نمی‌شود.
• ♦ درمان‌های فیزیکی و کمکی (پیشتر اشاره کردیم که احساس ضعف در اندام‌های تحتانی و ناتوانی بیمار به هنگام راه رفتن در روزهای اولیه یکی از شایع‌ترین عوارض بعد از عمل دیسک کمر خصوصا در دیسک‌های پیشرفته و شدید می‌باشد، از این رو متخصصین به منظور کم کردن اینگونه عوارض و تسریع روند بهبودی متناسب با وضعیت بیماران برای آن‌ها چند جلسه از درمان‌های فیزیکی و کمکی نظیر فیزیوتراپی، آبدرمانی یا کایروپراکتیک تجویز می‌کنند.

در این روش‌های کمک درمانی و توانبخشی متخصصین طب فیزیکی ضمن استفاده از دستگاه‌های فیزیوتراپی به بیماران آموزش می‌دهند که چگونه با انجام ورزش‌های اصولی و روزمره و همچنین اصلاح سبک زندگی (نظیر نشستن صحیح، خوابیدن صحیح، برخواستن، برداشتن صحیح اجسام سنگین و ...)، علاوه بر تقویت عضلات و پیشگیری از تحلیل رفتن بدن قوای جسمی خود را دوباره بازیابی کنند.

• ♦ تحرک و بکارگیری عضلات (نکته بسیار کلیدی ، مهم و قابل توجهی که می‌توانیم برای کاهش عوارض بعد از عمل دیسک کمر مد نظر داشته باشیم آن است استراحت مطلق و بی‌تحرکی برای بیمارانی که عمل دیسک کمر انجام داده‌اند یک اشتباه فاحش است.

بعد از جراحی بدن بیمار مقداری ضعیف شده و بیمار به دلیل ترس از افزایش درد و آسیب دیدن از تحرک کردن اجتناب می‌کند، همین باعث می‌شود که عضلات به مرور تنبل شده و فشار بیشتری به ستون فقرات وارد شود؛ بنابراین توصیه می‌کنیم ضمن مشورت با پزشک خود بعد از فروکش کردن درد در روز‌های اولیه و به محض آن که احساس کردید می‌توانید قدم بردارید، تحرک و پیاده روی را (حتی با واکر، عصی یا کمک یک همراه) آغاز کنید و به آرامی عضلات خود را به کار بیاندازید)

• ♦ استفاده از کمربند طبی ، واکر یا عصا (در بعضی از بیمارن آسیب‌های وارده بر دیسک پیش از جراحی یا تغییرات اعمال شده برای درمان در طول جراحی به قدری زیاد است که بیمار تا چندن روز پس از عمل قادر به تحرک نبوده و لازم است در بیمارستان بستری و ریکاوری شود، این افراد به توصیه پزشک تا مدت مشخصی باید از واکر یا عصا برای حرکت کردن کمک بگیرند.

همچنین فارغ از میزان آسیب و یا سختی عمل ممکن است پزشک به بیماران خود استفاده از کمربند‌های طبی را توصیه کند، این کمربندها به حفظ قوس طبیعی بدن کمک و عضلات اطراف کمر را وادار به همایت ستون فقرات می‌کنند، اما نکته مهم در ارتباط با آنها این است که حتما باید با مشورت پزشک و به اندازه مصرف شوند چون زیاده روی یا استفاده نابجا از آن‌ها می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد)

• ♦ کمپرس گرم (همانقدر که کمپرس سرد در روزهای اولیه پس از جراحی می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد، کمپرس گرم نیز می‌تواند عوارض بعد از عمل دیسک کمر را که تا بلند مدت ادامه دارند تقلیل دهد، عوارضی نظیر کوفتگی و درد بسیار خفیف که چندین هفته طول می‌کشند کاملا از بین بروند. همچنین کمپرس گرم با افزایش گردش خون باعث بهبود روند ترمیم بافت‌های آسیب دیده نیز می‌شود)
• ♦ داروهای بیهوشی و مسکن هایی که بیمار صرف می‌کند می‌توانند باعثبه وجود امدن یبوست شوند، بروز یبوست بعد از جراحی ستون فقرات بسیار ناخوشایند و دردسرساز می‌باشد. از این رو توصیه می‌کنیم در روز‌های اولیه پس از جراحی (ضمن مشورت با پزشک خودتان) مصرف مایعات و غذاهای فیبردار را افزایش دهید تا از یبوست احتمالی پیشگیری کنید.
• ♦ بهتر است برای افزایش بازدهی درمان و پیشگیری از ایجاد اختلال در آن تا چندین هفته از مصرف سیگار و مشروبات الکلی دوری کنید.

مراقبت‌های دائمی (اصلاح سبک زندگی):

• ♦ استفاده از تشک و بالش‌های استاندارد (نه خیلی سفت و نه خیلی نرم، ترجیها استفاده از تشک و بالش طبی)
• ♦ تا جای ممکن بر روی پهلو‌ها خوابیده و از خوابیدن بر روی پشت و خصوص شکم پرهیز کنید (بهتر است نحوه درست خوابیدن را از متخصصین طب فیزیکی بیاموزید) 
• ♦ تا جای ممکن از آسانسور به جای پله، از توالت فرنگی به جای سرویس ایرانی، از تخت به جای زمین و از مسیر‌های صاف به جای مسیر‌های شیبدار یا نا هموار استفاده کنید.
• ♦ از بلند کردن، کشیدن و حتی هول دادن اجسام سنگین و همچنین دویدن و پریدن شدید و انجام فعالیت‌های جسمی سنگین بپرهیزید (خصوصا در شش ماه اول پس از جراحی)
• ♦ پس از آن که شرایط جسمی شما مساعد شد بهتر است منظم ولی سبک ورزش کنید (خصوصا ورزش‌های کششی)
• ♦ یک ماه اول پس از جراحی از رانندگی اجتناب کرده و بعد از آن هم از رانندگی طولانی مدت بپرهیزید
• ♦ برای بلند کردن اجسام به هیچ عنوان خم نشیم (حتی اجسامی که سبک به نظر می‌رسند)
• ♦ استفاده از کفش‌های استاندارد و ...

زمان شروع پیاده روی بعد از عمل دیسک کمر برای جلوگیری از عوارض بعد از عمل دیسک کمر

پس از عمل دیسک کمر بیمار زمانی مجاز به انجام پیاده روی خواهد بود که اولا از نظر فیزیکی قدرت آن را داشته باشد، دوما در طول پیاده روی درد او تشدید نشود و سوما دوران ریکاوری و بستری بعد از جراحی را پشت سر گذاشته و موافقت پزشک را هم گرفته باشد.

حداقل مدت زمان استراحت بعد از عمل دیسک کمر آسیب دیده

طول دوران نقاهت و حداقل مدت زمان استراحت بعد از عمل دیسکوپاتی کمر آسیب دیده متناسب با وضعیت جسمی و نوع جراحی در هر بیمار متفاوت است ولی به طور کلی می‌توانیم دوران نقاهت را به شرح ذیل بیان کنیم:

• ♦ تمام بیمارانی که جراحی دیسک کمر انجام می‌دهند حداقل یک روز باید در بیمارستان بستری شوند تا آثار مواد بیهوشی از بدن آن‌ها خارج شده و همچنین زخم جراحی و نتیجه اولیه عمل توسط تیم پزشکی مورد ارزیابی قرار بگیرد. (حتی در برخی موارد هم پزشک ممکن است تشخیص د‌هد که بیمار او روز اول پس از جراحی را باید درCCU  یا ICU و تحت مراقبت‌‌های بیشتری قرار بگیرد)
• ♦ برخی از این بیمارن که عمل نسبتا سنگین‌تری نظیر تعویض دیسک انجام می‌دهند به مراقبت‌های بیشتری احتیاج داشته و ممکن است پزشک چندین روز بستری در بیمارستان را تجویز کند.
• ♦ پس از عمل تا 7 الی 10 روز، زخم بیمار به صورت روزانه برسی و تجدید پانسمان می‌شود (در این مدت بیمار نباید به فعالیت‌های روزمره خود که پیش از جراهی به آن‌ها مشغول بود بازگردد؛ زیرا تمام تمرکز باید روی ریکاوری، به کار انداختن عضلات و مراقبت از زخم معطوف باشد)
• ♦ فرقی نمی‌کند که عمل جراحی شما چقدر ساده یا سخت باشد، در هر حال توصیه می‌کنیم تا 6 ماه از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید.

سخن پایانی

در این مقاله اشاره کوتاهی به این نکته کردیم که حداقل بازه و مدت زمان استراحت بعد از عمل دیسک کمر به چه عواملی بستگی دارد، مهم‌ترین دلیل بی حسی پا بعد از عمل دیسکوپاتی کمر چیست و چه زمانی مجاز به انجام پیاده روی بعد از عمل دیسک کمر هستیم.