روش‌های تشخیص بی حسی دست و درمان آن
درد و بی حسی دست یکی از شکایات رایج افراد می‌باشد. این عارضه می‌تواند ناشی از علل متعددی از جمله فشار بر روی اعصاب، التهاب، آسیب‌دیدگی و یا اختلالات گردش خون باشد. بیحسی دست با ایجاد محدودیت و ناراحتی در انجام فعالیت‌های روزمره، کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این مقاله، علل شایع بیحسی دست، علائم بالینی، روش‌های تشخیص و درمان‌های موجود مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این مطالعه، افزایش آگاهی بیماران در خصوص این مشکل شایع و راهکارهای درمان آن است و بگوییم که برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم؟
آنچه در این مقاله می خوانید:
علت بی حسی دست چیست؟
بی حس شدن دست ها می‌تواند علل مختلفی داشته باشد:
-
♦ فشار بر روی اعصاب دست: فشار مداوم بر روی اعصاب در ناحیه مچ و آرنج می‌تواند منجر به التهاب یا آسیب اعصاب شود. مثلاً قرارگرفتن در وضعیت نامناسب هنگام خواب یا کار.
-
♦ بیماری‌های التهابی اعصاب: بیماری‌هایی مثل سندرم کارپال تونل و التهاب اعصاب محیطی می‌توانند باعث التهاب اعصاب دست شوند.
-
♦ آسیب‌دیدگی: شکستگی‌ها، ضربه، بریدگی یا سوختگی می‌تواند باعث آسیب به اعصاب دست شود.
-
♦ اختلالات گردش خون: بیماری‌هایی مثل دیابت، فشارخون بالا و آرتریت می‌توانند با ایجاد اختلال در گردش خون دست، باعث کرختی شوند.
-
♦ سرطان: تومورهای فشاردهنده به اعصاب.
-
♦ نقرس: تجمع اسیداوریک در دست و پا می‌تواند باعث التهاب اعصاب شود.
-
♦ کمبود ویتامین
بنابراین، تشخیص علت اصلی سستی دست بسیار مهم است تا درمان مناسب انجام شود.
علائم همراه با بی حسی دست، علائمی که ممکن است همراه با کرختی دست بروز کنند عبارت‌اند از:
-
♦ سوزن‌سوزن‌شدن یا خواب رفتن دست
-
♦ احساس گزگز، خارش یا سوزش در دست
-
♦ کاهش یا ازدست‌دادن حس لامسه در انگشتان و کف دست
-
♦ ضعف در گرفتن اشیا و افتادن آنها از دست
-
♦ مشکل در انجام کارهای ظریف مثل دکمه و زیپ بستن
-
♦ فلجی و ضعف عضلانی در دست
-
♦ تغییر رنگ و دمای پوست دست
-
♦ کاهش تعریق در قسمت دچار بی حسی
-
♦ درد و کرختی در دست و شانه
-
♦ عدم توانایی در تشخیص دما و ملموس کردن اشیا
اگر این علائم به مدت طولانی ادامه داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد تا علت آن بررسی و درمان شود.
نگرانی‌های افراد دررابطه‌با بی حسی دست
افرادی که دچار کرختی دست می‌شوند، معمولاً نگرانی‌های زیر را تجربه می‌کنند:
-
♦ نگرانی در مورد علت کرختی و اینکه آیا نشانه‌ای از بیماری جدی‌تر است یا خیر.
-
♦ ترس از اینکه کرختی بهبود پیدا نکند و دائمی شود.
-
♦ نگرانی در مورد اثر کرختی بر کار و فعالیت‌های روزمره.
-
♦ ترس از صدمه دیدن و آسیب رساندن به دست به دلیل کاهش حس در آن.
-
♦ اضطراب در مورد ازدست‌دادن مهارت و چابکی دست.
-
♦ نگرانی در مورد ظاهر دست و تغییر حس آن.
-
♦ ترس از وابستگی به دیگران برای انجام کارها.
-
♦ افسردگی ناشی از محدودیت فعالیت و کیفیت پایین زندگی.
مشاوره با پزشک و آگاهی از علت و پیش‌آگهی کرختی می‌تواند در کاهش این نگرانی‌ها مؤثر باشد.
آیا بی حسی دست پیش‌رونده است؟
بسته به علت بیحسی دست ممکن است مشکل در موارد زیر پیش‌رونده باشد:
-
♦ اگر سستی دست ناشی از فشار موقت بر روی اعصاب باشد، مثلاً قرارگرفتن دست در وضعیت نامناسب، با برطرف‌کردن علت فشار، کرختی برطرف می‌شود.
-
♦ اما اگر علت کرختی التهاب مزمن اعصاب، آسیب‌دیدگی اعصاب یا بیماری‌های پیش‌رونده مثل دیابت باشد، ممکن است با پیشرفت بیماری، بیحسی نیز پیش‌رونده و شدیدتر شود.
-
♦ در برخی موارد هم مثل سندرم کارپال تونل که علت آن مشخص نیست، بیحسی می‌تواند به‌تدریج وخیم‌تر شود.
-
♦ درمان به‌موقع می‌تواند از پیشرفت بیشتر بیحسی جلوگیری کند.
بنابراین، تشخیص سریع علت و درمان مناسب حائز اهمیت است تا از پیشرفت کرختی جلوگیری شود. مراجعه به پزشک ضروری است.
آیا بی حسی دست هشدار سکته قلبی است؟
خیر، به طور معمول سستی دست به‌تنهایی نشانه اختصاصی برای سکته قلبی نیست، اما می‌تواند در کنار سایر علائم نگران‌کننده باشد.
کرختی و ضعف در یک طرف بدن به‌ویژه صورت و دست، می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی باشد نه سکته قلبی.
اما اگر سستی دست همراه با درد قفسه سینه، تنگی نفس، درد فک و شانه و تعریق شدید باشد، می‌تواند نشانه سکته قلبی باشد.
کرختی و خواب‌رفتگی دست ها می‌تواند ناشی از نارسایی قلبی هم باشد.
اما اگر سستی محدود به یک انگشت یا ناحیه کوچک دست باشد، ارتباطی با سکته قلبی ندارد.
در مجموع، اگر بی حسی دست با سایر علائم نگران‌کننده همراه باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد. اما به‌تنهایی معمولاً نشانه سکته قلبی نیست.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر پیشنهاد می‌شود برای بررسی بیشتر و درمان سستی دست به پزشک مراجعه کنید:
-
♦ اگر بیحسی به طور ناگهانی شروع شده و شدید است.
-
♦ اگر بیحسی همراه با ضعف و فلجی دست است.
-
♦ اگر بیحسی پس از آسیب‌دیدگی یا تروما به دست ایجاد شده است.
-
♦ در صورت وجود درد، سوزش، خواب‌رفتگی و تغییر رنگ دست.
-
♦ اگر بیحسی منجر به بروز مشکلاتی در استفاده از دست و انجام فعالیت‌های روزمره شده است.
-
♦ هرگونه بیحسی که بیش از چند روز طول بکشد و بهبود نیابد.
-
♦ اگر بیحسی با سایر علائم مثل تورم، تغییر رنگ یا دمای دست همراه باشد.
-
♦ درصورتی‌که سابقه بیماری‌هایی مثل دیابت دارید.
در این موارد پزشک معاینات لازم را انجام داده و در صورت نیاز آزمایشاتی تجویز می‌کند تا علت سستی دست مشخص و درمان مناسب انجام شود.
روش‌های تشخیص علت بی حسی دست
روش‌های مختلفی برای تشخیص علت سستی دست وجود دارد:
-
♦ معاینه فیزیکی توسط پزشک: بررسی حس لمس، درد و دما در نواحی مختلف دست
-
♦ سنجش میزان حس و توانایی حرکتی دست
-
♦ الکترومیوگرافی: بررسی الکتریکی اعصاب و ماهیچه‌ها
-
♦ آزمایش خون
-
♦ تصویربرداری: ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن برای بررسی فشار بر روی اعصاب یا آسیب‌دیدگی
-
♦ مطالعات هدایت عصبی: بررسی سرعت هدایت تحریک الکتریکی در اعصاب
-
♦ بیوپسی: نمونه‌برداری و بررسی میکروسکوپی بافت عصب در موارد ضروری
با ترکیب نتایج به‌دست‌آمده از این روش‌ها، پزشک می‌تواند علت بیحسی را تشخیص دهد و درمان مناسب را شروع کند.
راهکارهای درمانی مختلف باتوجه‌به علت بی حسی دست
راهکارهای درمانی برای سستی دست‌بسته به علت آن متفاوت است:
-
♦ استراحت و جلوگیری از فشار بر روی اعصاب در موارد فشار مکانیکی
-
♦ مسکن و ضدالتهاب برای کاهش التهاب اعصاب
-
♦ کنترل قند خون در دیابت و کاهش چربی خون در آرتریواسکلروز
-
♦ جراحی برای رفع فشار ناشی از تومور یا بافت‌های آسیب‌دیده
-
♦ فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی برای بهبود حرکت و عملکرد دست
-
♦ تجویز ویتامین B۱۲
-
♦ داروهای ضدتشنج برای برخی از سندروم‌های درد عصبی
-
♦ تزریقات استروئید داخل وریدی در التهابات شدید اعصاب
انتخاب روش مناسب بستگی به تشخیص پزشک دارد و ممکن است از درمان‌های ترکیبی استفاده شود بنابراین مراجعه به پزشک باید اولین اقدام شما باشد.
آیا بی حس شدن دست ها به‌صورت کامل قابل‌درمان است؟
بستگی به علت ایجادکننده سستی دست دارد:
-
♦ اگر سستی ناشی از فشار موقت یا التهاب باشد، معمولاً با درمان علت اصلی، سستی برطرف می شود.
-
♦ اما اگر به علت آسیب شدید به اعصاب باشد، ممکن است بخشی از سستی برگشت‌ناپذیر باشد.
-
♦ درصورتی‌که علت ناشناخته باشد مثل برخی سندروم‌های درد عصبی، پیش‌بینی روند درمان دشوارتر است.
-
♦ در بیماری‌های پیش‌رونده مثل دیابت، کنترل قند خون می‌تواند از پیشرفت بیشتر آسیب جلوگیری کند.
-
♦ فیزیوتراپی و توان‌بخشی می‌تواند در بهبود عملکرد دست مفید باشد.
در مجموع، در بسیاری موارد امکان درمان کامل وجود دارد ولی در موارد شدید، ممکن است سستی بخشی باقی بماند. مراجعه به متخصص ضروری است.
در چه مواردی درمان بی حسی دست نیازمند جراحی است؟
در موارد زیر ممکن است جراحی برای درمان بی حسی دست موردنیاز باشد:
-
♦ فتق دیسک گردنی یا کمری که با فشار بر ریشه‌های عصبی باعث سستی دست شده باشد. جراحی برای ترمیم دیسک به کار می‌رود.
-
♦ تومورهایی که روی اعصاب فشار وارد می‌کنند. جراحی برای برداشتن تومور انجام می‌شود.
-
♦ آسیب‌دیدگی شدید اعصاب در اثر تروما یا شکستگی. جراحی برای ترمیم اعصاب لازم است.
-
♦ گیرافتادگی اعصاب در اثر زخم‌های عمیق یا شکستگی‌ها. جراحی برای آزادسازی اعصاب انجام می‌شود.
-
♦ سندروم تونل کارپال که با فشار بر روی عصب مدین در مچ دست همراه است. جراحی برای آزادسازی عصب لازم است.
بنابراین، درصورتی‌که سستی ناشی از فشار مکانیکی بر روی اعصاب باشد، احتمال نیاز به جراحی وجود دارد.
جلسات فیزیوتراپی برای بهبود بی حسی دست
فیزیوتراپی می‌تواند در بهبود عملکرد و کاهش سستی دست مفید باشد. مهم‌ترین جلسات و تمرینات فیزیوتراپی عبارت‌اند از:
-
♦ تحریک الکتریکی عصب - عضله: این تحریکات باعث فعال‌شدن عضلات و بهبود جریان خون و عصبی در عضلات دست می‌شود.
-
♦ ماساژ و مالش دست: این کار به بهبود گردش خون در دست کمک می‌کند.
-
♦ حرکات کششی و مقاومتی: این تمرینات باعث تقویت عضلات دست و انگشتان می‌شود.
-
♦ تمرینات هماهنگی و ظرافت حرکتی: این تمرینات عملکرد دست را بهبود می‌بخشد.
-
♦ کار با وزنه: بلندکردن وزنه‌های سبک با دست برای تقویت عضلانی مفید است.
-
♦ تحریک سطحی با یخ و گرما: این کار به بهبود حس دست کمک می‌کند.
مدت‌زمان و تعداد جلسات موردنیاز بستگی به‌شدت بیحسی دارد و باید توسط فیزیوتراپ تعیین شود.
توصیه پزشکان برای افراد درگیر با بی حسی دست
پزشکان برای بیمارانی که دچار سستی دست هستند، معمولاً توصیه‌های زیر را می‌کنند:
-
♦ استفاده از مچ‌بند یا آتل برای ثابت نگه‌داشتن مچ و کاهش فشار بر روی اعصاب و تاندون‌ها
-
♦ قرارندادن مکرر دست در وضعیت‌های نامناسب که فشار بر روی اعصاب ایجاد می‌کند
-
♦ انجام مرتب حرکات کششی و توان‌بخشی برای جلوگیری از خشکی مفاصل و عضلات
-
♦ اجتناب از فعالیت‌های تکراری و استفاده مکرر از دست تا زمان بهبودی
-
♦ استفاده از کمپرس سرد یا گرم برای کاهش التهاب و درد
-
♦ مراقبت از پوست و ناخن‌های دست جهت پیشگیری از آسیب‌دیدگی
-
♦ دارودرمانی بر اساس تجویز پزشک برای کنترل درد و التهاب
-
♦ انجام مرتب ورزش‌های توان‌بخشی و فیزیوتراپی
با رعایت این نکات و درمان‌های توصیه شده توسط پزشک، می‌توان انتظار بهبودی سریع‌تر کرختی دست را داشت.
سستی دست با مشکلات قلبی چه ارتباطی دارد؟
سستی و خواب‌رفتگی دست‌ها می‌تواند در ارتباط با برخی مشکلات قلبی باشد:
-
♦ نارسایی قلبی می‌تواند با کاهش جریان خون به دست‌ها منجر به سستی آنها شود.
-
♦ در آنژین صدری نیز کاهش جریان خون عروق کرونر باعث سستی دست حین فعالیت می‌شود.
-
♦ آریتمی‌های قلبی مثل فیبریلاسیون دهلیزی می‌توانند با کاهش جریان خون به مغز موقتاً باعث سستی و ضعف دست شوند.
-
♦ در حمله قلبی حاد نیز احتمال درگیری عروقی که به دست‌ها خون‌رسانی می‌کنند وجود دارد.
اما سستی دست به‌تنهایی لزوماً به معنای بیماری شدید قلبی نیست و علل دیگری هم می‌تواند داشته باشد. مشاوره با پزشک جهت تشخیص علت ضروری است.
بی حسی دست در چه مواردی ناشی از مشکلات ستون فقرات و گردن است؟
سستی دست می‌تواند ناشی از فشار بر روی ریشه‌های عصبی در ناحیه گردن و ستون فقرات باشد. مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:
-
♦ فتق دیسک گردنی که با فشار بر روی اعصاب گردن منجر به سستی و درد در بازو و دست می‌شود.
-
♦ استئوآرتریت گردن که التهاب مفاصل گردن را سبب می‌شود و فشار بر اعصاب ایجاد می‌کند.
-
♦ آرتروز گردنی که با ایجاد تنگی فضای اعصاب، باعث سستی و درد در دست و بازو می‌شود.
-
♦ فتق دیسک کمری که با فشار بر روی ریشه‌های عصبی، باعث سستی و ضعف در اندام تحتانی می‌شود.
-
♦ صدمات ورزشی به ناحیه گردن و کمر
بنابراین، در بروز سستی دست ، باید این نواحی نیز مورد بررسی قرار گیرند.
درمان خانگی و ورزش‌های مفید برای بهبود سستی دست
برای بهبود سستی دست می‌توان از برخی درمان‌های خانگی و ورزش‌ها استفاده کرد:
-
♦ کشش و حرکات چرخشی مچ دست و انگشتان به‌آرامی و مرتب
-
♦ ماساژ ملایم دست با روغن‌های گیاهی مثل روغن‌زیتون یا روغن بادام
-
♦ قراردادن دست در آب ولرم برای افزایش گردش خون
-
♦ حرکات تقویتی با توپ اسکویش یا وزنه‌های سبک
-
♦ فشردن یک توپ تنیس یا استرس به طور متناوب با هر دو دست
-
♦ ورزش با عصای فشاری یا اسپرینگ دستی برای تقویت عضلات
-
♦ زدن مشت‌های آرام در هوا
-
♦ تمرین ظرافت حرکتی با بلوک‌های چوبی یا پازل
-
♦ استفاده از کیسه یخ به‌صورت موضعی برای کاهش التهاب
این تمرینات باید باتوجه‌به شدت سستی و تحمل فرد انجام شود. همیشه با پزشک مشورت کنید.
نقش تغذیه در تسریع بهبودی بی حسی دست
تغذیه مناسب می‌تواند در بهبود سستی دست مؤثر باشد. برخی نکات تغذیه‌ای:
-
♦ مصرف میوه و سبزی‌های تازه به دلیل داشتن ویتامین‌های گروه B مفید است.
-
♦ ماهی‌های چرب مثل ماهی سالمون و ساردین، منابع خوب امگا ۳ هستند که التهاب را کاهش می‌دهند.
-
♦ غذاهای حاوی ویتامین E مثل آجیل و روغن‌های گیاهی، آنتی‌اکسیدان‌های مفیدی برای اعصاب هستند.
-
♦ پروتئین‌های کافی از منابعی مثل ماهی، مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده مهم است.
-
♦ غذاهای حاوی منیزیم مثل مغزها، حبوبات و سبزی‌های برگ سبز توصیه می‌شود.
-
♦ پرهیز از قند و شیرینی‌ها، فست‌فودها و غذاهای فراوری‌شده برای کنترل التهاب مفید است.
-
♦ رژیم غذایی متعادل به همراه مکمل‌های ویتامینی می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.
پرسش‌های متداول در رابطه با بی حسی دست
در رابطه با بی حسی دست، پرسش‌های متداول زیر وجود دارد:
آیا سستی دست می‌تواند نشانه بیماری جدی باشد؟
جواب: بله، گاهی سستی دست نشانه بیماری‌هایی مثل دیابت، مشکلات گردنی یا عفونت اعصاب است که نیاز به درمان دارند.
چه مدت طول می‌کشد تا سستی دست بهبود پیدا کند؟
جواب: بسته به‌شدت و علت سستی ، این مدت متفاوت است. از چند روز تا چند ماه ممکن است طول بکشد.
آیا امکان بازگشت کامل حس دست وجود دارد؟
جواب: در بیشتر موارد امکان بازگشت کامل حس وجود دارد اما گاهی آسیب شدید منجر به ازدست‌دادن بخشی از حس می شود.
آیا می‌توان از سستی دست جلوگیری کرد؟
جواب: رعایت اصول ارگونومی در کار و استراحت کافی دست می‌تواند از بروز سستی پیشگیری کند.
آیا باید از دست بی حس استفاده کرد یا استراحت داد؟
جواب: بسته به‌شدت سستی ، پزشک توصیه می‌کند. استفاده معمول اغلب توصیه می‌شود اما فعالیت زیاد باید محدود شود.
سخن پایانی
بی حسی دست یک عارضه نسبتاً شایع است که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. درک علل احتمالی و شناخت علائم هشداردهنده، برای تشخیص و درمان به‌موقع حائز اهمیت است.
هرچند بی حس شدن دست ها می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما با مراجعه به پزشک و درمان صحیح، اکثر موارد قابل بهبودی هستند. رعایت نکات پیشگیرانه و اقدامات حمایتی نیز می‌تواند سیر بهبودی را تسریع بخشد.