بی‌حس شدن اندام‌ها در خواب را جدی بگیرید!
بی‌حس شدن دست و پا هنگام خواب اتفاقی است که بسیاری آن را تجربه کرده‌اند؛ گاهی با احساس سوزن‌سوزن شدن بیدار می‌شوید یا حس می‌کنید اندام‌تان دیگر فرمان نمی‌برد. اما آیا این فقط یک خواب رفتگی ساده است یا علامتی از مشکلی عمیق‌تر در بدن؟ فشار بر اعصاب، اختلال در گردش خون، کمبود ویتامین‌ها یا حتی بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس می‌توانند عامل چنین علائمی باشند. اگر این بی‌حسی‌ها تکرار شوند یا با علائم دیگری مانند درد، ضعف یا بی‌تعادلی همراه باشند، ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال جدی باشند. غفلت از این نشانه‌ها می‌تواند پیامدهای غیرقابل بازگشتی برای سلامت فردی به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که علت بی‌حسی شبانه چیست،
برای بی‌حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم و چه راهکارهایی برای کاهش یا درمان آن وجود دارد.
آنچه در این مقاله می خوانید:
بی حس شدن دست و پا هنگام خواب، مشکلی که شاید با آن مواجه شوید
بی‌حسی شبانه دست و پا که می‌تواند به صورت گزگز یا خواب رفتن باشد، یک مشکل نسبتا شایع است. دلایل متفاوتی منجر به بروز بی حسی دست و پا در خواب می‌شوند. گاها این دلایل بیانگر یک مشکل جدی نیستند. مثلا در مواقعی که بسیار خسته هستید و در حین خواب، پوزیشن خوابیدن خود را تغییر نمی‌دهید، دست و پای شما به خواب می‌روند. زیرا عدم تکان دادن دست و پا و تغییر حالت، منجر به جریان کند خون شده و احساس بی حسی را به شما القا می‌کند.
اما گاهی در شرایطی غیر از این حالت ممکن است بی‌حسی شبانه دست و پا را تجربه نمایید. در این مواقع اگر از این مسئله که علت بی حسی دست و پا در خواب چیزی غیر از عدم تکان خوردن و تغییر پوزیشن است، اطمینان حاصل کردید؛ باید به دنبال دلیل اصلی آن بگردید. مخصوصا اگر علائم دیگری مثل گزگز، سوزن سوزن شدن، ادم (ورم)، درد، خارش، داغی و خستگی مزمن را نیز در طول روز تجربه می‌کنید.
در چنین مواقعی ممکن است علت بی حس شدن دست و پا در خواب، یک مشکل جدی تر یا یک بیماری زمینه‌ای باشد. البته در صورتی که با این مشکل مواجه شدید، نگران نباشید. حتما با توجه به سابقه بیماری‌های گذشته در خود و خانواده‌تان به یک پزشک عمومی یا پزشک متخصص بیماری‌های داخلی مراجعه کنید. در مواقعی نیز مشکل شما با مراجعه به یک نورولوژیست (پزشک متخصص مغز و اعصاب) حل خواهد شد. اگر نمی دانید که مشکل شما مربوط به کدام تخصص پزشکی می‌شود، مطالعه این مطلب شما را در انتخاب پزشک یاری خواهد کرد.
علت بی حس شدن دست و پا در خواب چه چیزی است؟
دلایل بسیار متعددی وجود دارد که منجر به بی‌حسی شبانه دست و پا می‌شود. ممکن است مواردی را که ما در این مقاله به عنوان علت بی‌حسی شبانه دست و پا اعلام می‌کنیم، ارتباطی با بیماری شما نداشته باشد. زیرا تشخیص علت اصلی هر مشکل و عارضه‌ای تنها بر عهده پزشک متخصص است. همچنین ممکن است چندین مورد از موارد ذکر شده باعث بی حسی و خواب رفتن دست و پای شما بشوند. بنابراین از اطلاعات این مقاله صرفا به دلیل بالا بردن اطلاعات عمومی و انتخاب پزشک استفاده کنید.
مواردی که ممکن است منجر به بی‌حسی شبانه دست و پا بشوند، عبارتند از:
بیماری دیابت (قند خون بالا): بالا بودن قند خون و داشتن هر گونه دیابتی اعم از دیابت نوع 1 و نوع 2 و همچنین دیابت‌های شیرین و بی مزه می‌توانند منجر به بی حسی دست و پا در خواب بشوند. زیرا بالا رفتن میزان قند خون، به عصب‌های دست و پا می‌تواند آسیب برساند. همین آسیب عصبی که تحت عنوان نوروپاتی دیابتی شناخته می‌شود از جمله علل بی حسی و گزگز دست و پا است. اگر به دلیل بالا رفتن قند خون دچار بی حسی دست و پا شده‌اید، مراجعه به یک پزشک متخصص داخلی می‌تواند به شما کمک کند. اگر چه که صرفا برای امر تشخیص دیابت باید به پزشک متخصص داخلی مراجعه کرد. زیرا پروسه درمان نوروپاتی‌ها معمولا باید توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب طی شود.
آرتریت روماتوئید: آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی مزمن است. در این بیماری همچون سایر بیماری‌های خود ایمنی، سیستم ایمنی و مخصوصا گلبول‌های سفید به بدن خود فرد حمله می‌کنند. معمولا در آرتریت روماتوئید هدف حمله گلبول‌ها، مفاصل دست و پا هستند. در این بیماری مفاصل ملتهب و دردناک می‌شوند. همین التهاب باعث می‌شود که اعصاب دست و پا نیز آسیب ببینند. در نتیجه آسیب عصبی ناشی از التهاب، بی حسی دست و پا مخصوصا بی حسی دست ممکن است اتفاق بیفتد.
ام اس (مالتیپل اسکلروزیس): ام اس یکی دیگر از بیماری‌های خود ایمنی است که می‌تواند منجر به بی‌حسی شبانه دست و پا بشود. در ام اس هدف حمله سیستم عصبی، پوشش سلول‌های عصبی است. در نتیجه حمله به پوشش اعصاب که غلاف میلین نامیده می‌شوند، خود اعصاب دست و پا نیز آسیب می‌بینند. از جمله مهم‌ترین نشانه‌های بیماری ام اس، همین بی حسی دست و پا و گزگز کردن دست و پا است.
لوپوس: مکانیسم بدن در مواجهه با بیماری لوپوس مثل بیماری‌های ام اس و آرتریت روماتوئید است. زیرا بیماری لوپوس نیز در زمره بیماری‌های خود ایمنی قرار می‌گیرد. در لوپوس به دلیل حمله گلبول‌های سفید به بدن، التهاب رخ می‌دهد. در نتیجه این التهاب همچون بیماری آرتریت روماتوئید، اعصاب دست و پا فشرده می‌شوند. یکی از شایع ترین علت‌های بی‌حسی شبانه دست و پا همین فشردگی اعصاب محیطی دست و پا خواهد بود.
بیرون زدگی دیسک: بیرون زدگی دیسک در گردن، کمر و به صورت کلی در ستون فقرات به اعصاب فشار زیادی وارد می‌کند. همچنین گیر کردن عصب نیز می‌تواند منجر به گزگز و بی حس شدن دست و پا بشود. در واقع بیرون زدن دیسک کمر معمولا به بی حسی پا و بیرون زدگی دیسک گردن معمولا منجر به بی حس شدن دست می‌شود.
الکلیسم شدید (سوء مصرف الکل): الکل از جمله مواد اعتیادآوری است که به سرعت جذب می‌شود. جذب الکل به سرعت و به شدت به اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن مخصوصا به مغز و اعصاب آسیب وارد می‌کند. افرادی که الکل مصرف می‌کنند دو ماده اصلی و مورد نیاز بدن یعنی فولات و ویتامین ب12 را نمی‌توانند مثل افراد عادی جذب کنند. کمبود همین دو عامل منجر به بی حس شدن و گرفتگی و کرختی دست و پا در خواب می‌شود.
هیپو تیروئیدیسم (کم کاری غده تیروئید): غده تیروئید یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذار‌ترین غدد بدن انسان است. عملکرد ناصحیح این غده بر روی تمام بدن اثر منفی می‌گذارد. البته کم کاری غده تیروئید در موارد معدودی منجر به خواب رفتن و بی حسی دست و پا می‌شود. اما همین کم کاری تیروئید در صورت عدم درمان، آسیب‌های جدی و مهمی به دستگاه عصبی می‌تواند وارد نماید.
تنش و اضطراب: تنش و اضطراب بیش از حد بر روی بدن هر شخصی تاثیرات متفاوتی می‌گذارد. در زمان استرس از بخش قشری غده فوق کلیه هورمونی به نام کورتیزول ترشح می‌شود. هورمون کورتیزول بر روی بعضی از افراد تاثیراتی مثل بی حسی و کوفتگی می‌گذارذ. در مواردی که شخص قبل از خواب دچار تنش و استرس می‌شود، ممکن است احساس کوفتگی و بی حسی در دست و پا را تجربه کند.
مصرف برخی داروها: تمامی داروها به خودی خود دارای عوارضی هستند. عوارض بعضی از داروها شامل بی حسی دست و پا هنگام خواب و پس از بیدار شدن است. از مهم ترین این داروها می‌توان به داروهای ضد حملات صرع و تشنج، داروهای کاهنده فشار خون، داروهای بیماری‌های قلبی، شیمی داروها (داروهای مربوط به درمان سرطان)، داروهای درمان کننده عفونت و داروهای ایدز اشاره کرد.
عفونت‌ها: برخی از عفونت‌هایی که به دلیل ویروس‌ها و باکتری‌ها به وجود می‌آیند منجر به آسیب به عصب‌های دست و پا می‌شوند. مثل عفونت باکتریایی لایم که از نیش کنه به وجود می‌آید، زونا، هپاتیت‌های B و C و هانسن (جذام).
بیماری‌های کلیوی: نارسایی کلیوی معمولا ناشی از دو بیماری قند خون بالا و فشار خون بالا می‌باشد. هر دوی این عوامل به خودی خود باعث بی حسی و کرختی دست و پا می‌شود. اما همین دو بیماری خود باعث به وجود آمدن بیماری نارسایی کلیوی نیز هستند که با آسیب به کلیه از تصفیه خون از مواد مضر و زائد جلوگیری می‌کند. تجمع مواد دفعی زائد در بدن نیز به بی حسی و گزگز شدن دست و پا می‌انجامد.
استفاده از کفش نامناسب و راه رفتن روی سطوح ناهموار: یکی از علل رایج بی‌حسی دست و پا، استفاده از کفش‌های نامناسب یا راه رفتن طولانی مدت روی سطوح ناهموار است. این عوامل می‌توانند فشار زیادی به رشته‌های عصبی وارد کرده و باعث بی‌حسی یا خواب رفتگی در دست و پا شوند.
فشرده شدن رشته‌های عصبی: یکی دیگر از دلایل بسیار شایع بی‌حسی دست و پا، فشرده شدن رشته‌های عصبی در هنگام خوابیدن است. این فشار معمولا با تغییر موقعیت بدن و جا به جا شدن رفع می‌شود و بی‌حسی از بین می‌رود. خوابیدن در یک وضعیت نادرست یا نگه داشتن بدن در حالت ثابت برای مدت طولانی می‌تواند موجب فشردگی اعصاب و بی‌حسی شود.
نوروپاتی محیطی: آسیب به رشته‌های عصبی خارج از ستون فقرات و مغز، که به آن نوروپاتی محیطی گفته می‌شود، یکی از علل دیگر بی‌حسی دست و پا است. نوروپاتی محیطی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
دیابت: یکی از شایع‌ترین علل نوروپاتی محیطی، دیابت است. بالا بودن سطح قند خون می‌تواند به مرور زمان باعث آسیب به اعصاب شود.
کمبود ویتامین‌ها: کمبود ویتامین ب۱۲ نیز یکی از علل رایج نوروپاتی است که به بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی در دست و پا می‌انجامد.
مسمومیت با سموم: تماس با برخی سموم مانند آرسنیک یا جیوه، می‌تواند باعث آسیب به رشته‌های عصبی شود.
مصرف طولانی مدت الکل: افرادی که به طور مداوم و طولانی مدت الکل مصرف می‌کنند، ممکن است به نوروپاتی محیطی مبتلا شوند.
دیسک گردن و فشار بر اعصاب: یکی دیگر از علل شایع بی‌حسی دست و پا، فشار روی رشته‌های عصبی در ستون فقرات است. هنگامی که دیسک‌های گردن تحت فشار قرار می‌گیرند، ممکن است درد و بی‌حسی به بخش‌های مختلف بدن از جمله دست‌ها و پاها منتقل شود. این وضعیت به نام "رادیوکلپاتی" شناخته می‌شود و ممکن است به درد یا بی‌حسی در ناحیه خاصی از بدن، به ویژه دست‌ها و پاها، منجر شود.
بی‌حسی دست و پا، اگرچه در بسیاری از مواقع بی‌ضرر و موقتی است، اما باید توجه داشت که در برخی شرایط خاص، مانند وجود بیماری‌های قلبی عروقی یا سکته مغزی، این مشکل می‌تواند هشداردهنده باشد. در صورتی که این علائم به طور مداوم رخ می‌دهند یا همراه با درد، بی‌حسی شدید یا تغییرات در وضعیت جسمانی باشند، ضروری است که به پزشک مراجعه کرده و از تشخیص صحیح و درمان مناسب برخوردار شوید.
درمان بی‌حسی شبانه دست و پا با دارو
توجه کنید که اگر بی حسی دست و پای شما در خواب به دلیل خوابیدن نادرست و با پوزیشن بد است، نیازی به درمان با دارو ندارید. برای مشخص شدن این که بی حسی و خواب رفتگی دست و پای شما به چه دلیلی است دقت کنید که در زمانی که خسته هستید و تا زمان بیدار شدن تغییر حالت نمی‌دهید، دچار این حس می‌شوید یا همیشه همین مشکل را دارید. اگر به دلیل خوابیدن نادرست دچار مشکل بی حسی و خواب رفتگی دست و پا هستید می‌توانید از بالشتک‌های مخصوص در زمان خوابیدن استفاده کنید.
اما اگر به دلیل داشتن بیماری زمینه‌ای همچون انواع دیابت با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنید، باید از داروهای کنترل کننده قند خون و انسولین استفاده کنید. همچنین باید رژیم غذایی مناسب را تحت نظر پزشک رعایت کنید.
اگر علت گزگز و خواب رفتن دست و پا مربوط به بیماری‌های خود ایمنی مثل لوپوس، ام اس، آرتریت روماتوئید و ... باشد؛ پزشک مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون دار) را به شما پیشنهاد می‌کند.
در واقع کورتیکواستروئید پروتئین‌ها را که جزء مهمی از دستگاه ایمنی هستند را نابود و بدین ترتیب سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند. با این کار از حمله بیش از حد دستگاه ایمنی به بدن شخص پیشگیری می‌شود. البته توجه داشته باشید که مصرف این داروها به دلیل خاصیت ضعیف کنندگی دستگاه ایمنی، شخص را برای ابتلا به هر گونه بیماری مستعد تر می‌سازد. از این رو رعایت توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری از مبتلا شدن به انواع عفونت و بیماری، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند.
اگر به علت ابتلا به کم کاری غده تیروئید نیز دست و پای شما دچار بی حسی و مور مور شدن می‌شود، باید از داروهای هورمونی حاوی T3 و T4 استفاده کنید. قرص‌های لووتین و لووتیروکسین از رایج ترین انواع این قرص‌ها هستند. اما مصرف آن و دوز مصرفی آن باید حتما تحت نظر پزشک متخصص و با توجه به نتیجه آزمایش خون ناشتای شما تعیین شود.
اما به طور کلی برای درمان بی حس شدن دست و پا و سوزن سوزن شدن آن که مربوط به بیماری‌زمینه‌ای نیست، از داروهای مختلفی استفاده می‌شود. معمولا اگر علت بی حسی دست و پا، بیماری زمینه‌ای مثل قند خون و چربی بالا و ... نباشد، در دسته نوروپاتی‌ها قرار می‌گیرد. برای درمان نوروپاتی‌ها هم معمولا از داروهای زیر استفاده می‌شود:
داروهای کنترل کننده حملات صرعی و ضد تشنج‌ها مثل گاباپنتین (نوروتنین) و پرگابالین (لیریکا)
داروهای آرام بخش و ضد افسردگی که بنزودیازپینی نیستند؛ مثل قرص دولوکستین (سیمبالتا) و قرص آمی تریپتیلین (الاویل)
داروهای آرام بخش و ضد افسردگی که بنزودیازپینی هستند مثل قرص دیازپام و قرص کلونازپام
سایر داروهای ضد افسردگی که کم‌تر رایج هستند مثل قرص سرترالین و قرص فلوکستین
داروهایی که به صورت موضعی مصرف می‌شوند مثل کرم هیدروکورتیزون، پراموکسین و لوسیون کالامین
مسکن‌های معمولی غیر استروئیدی مثل استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن
توجه داشته باشید که در بارداری نیز به دلایلی مثل تغییر در سطح هورمون‌ها، اضافه وزن و تغییرات ایجاد شده در رگ‌ها و عروق خونی این مشکل پدیدار می‌شود. معمولا در سه الی 4 ماهه آخر بارداری، مادران احساس کوفتگی و بی حسی در دست و پا را تجربه خواهند کرد. به دلیل موقعیت حساس بارداری و آسیبی که ممکن است در نتیجه مصرف داروی اشتباه به مادر و جنین وارد شود، مصرف هیچ گونه داروی شیمیایی و گیاهی بدون نظر پزشک متخصص توصیه نمی‌شود. اما معمولا داروهای تقویتی و ویتامین‌ها و مکمل‌های دارویی مثل مکمل حاوی فولات و منیزیم و همچنین ویتامین‌های گروه ب در خط اول درمان برای مادران باردار تجویز می‌شود.
درمان بی‌حسی شبانه دست و پا با گیاهان دارویی در منزل
برای درمان مشکل بی حسی و کرختی دست و پا در منزل می‌توانید از برخی از داروهای گیاهی استفاده کنید. البته از این داروها هم باید تحت نظر کارشناس طب سنتی استفاده کنید. همچنین در صورتی که از داروهای شیمیایی برای درمان بی حسی و کرختی دست و پای خود استفاده می‌کنید هم حتما با پزشک مشورت داشته باشید تا تداخلی بین این داروها و داروهای گیاهی، پیش نیاید. برای درمان بی حسی دست و پا در منزل می‌توانید از موارد ذیل بهره ببرید:
-
روغن نارگیل: روزانه دست و پای خود را با کمی روغن نارگیل به مدت 10 ال 15 دقیقه ماساژ دهید.
-
روغن زیتون: روغن زیتون را کمی گرم کنید. سپس دو مرتبه در طول روز بر روی دست و پای خود ماساژ دهید. سپس با آب گرم کامل دست و پای خود را بشویید. بهترین زمان برای استفاده از این روش قبل از خوابیدن و پس از بیدار شدن است.
-
روغن خردل: روغن خردل با داشتن خواص بهبود دهنده گردش خون و گشاد کنندگی عروق، نقش موثری در درمان بی حسی دست و پا نیز دارد و همچنین عملکرد سیستم عصبی را بهبود می‌بخشد. برای استفاده از روغن خردل، 3 الی 4 مرتبه در طول شبانه روز با میزان بسیار کمی از روغن خردل (حدود 2الی 3 قطره)، نواحی مورد نظر را ماساژ دهید.
-
روغن رزماری: روغن رزماری گرم نیز یک داروی موضعی گیاهی برای رفع مشکل بی حسی و کوفتگی دست و پای شما است. بهتر است که روغن رزماری را گرم کرده و با آن دست و پای خود را ماساژ دهید.
-
روغن اسطوخودوس: روغن اسطوخودوس نیز مثل اسری روغن‌های ذکر شده، نقش مهمی در بهبود بی حسی و کوفتگی دست و پا دارد. علاوه بر آن سیستم عصبی را تقویت می‌نماید. از روغن زیتون نیز به صورت موضعی بر روی نواحی مورد نظر همراه با ماساژ آرام استفاده کنید.
اگر شما نیز به تازگی با مشکل بی حسی و کرختی دست و پا در خواب مواجه شده‌اید، خونسردی خود را حفظ کنید اما از کنار آن نیز به سادگی عبور نکنید. گاهی همین بی حسی و بی حالی‌های ساده، بیانگر یک مشکل جدی هستند که پیشرفت نکرده‌اند و با این علامت‌ها شما را از وجود خود آگاه می‌نمایند. بنابراین به محضی که با این مشکل مواجه شدید، به یک پزشک مراجعه کنید. معمولا در مرحله اول یک چکاپ برای شما تجویز می‌شود که به صورت ناشتا باید آن را انجام دهید. سپس با توجه به نتیجه آزمایش به یک پزشک متخصص مثل متخصص داخلی یا نورولوژیست، ارجاع داده می‌شوید. بنا بر این به هیچ وجه خود درمانی نکنید و از روش‌های ذکر شده در این مقاله فقط برای کسب اطلاعات عمومی استفاده کنید.
سخن پایانی
بی‌حس شدن دست و پا هنگام خواب شاید در نگاه اول بی‌اهمیت به نظر برسد، اما می‌تواند زنگ خطری برای سلامت عصبی و گردش خون شما باشد. اگر به‌طور مکرر نیمه‌شب‌ها با حس سنگینی یا بی‌حسی اندام‌ها از خواب می‌پرید، نباید این علامت را نادیده بگیرید.
تکرار این وضعیت ممکن است ناشی از اختلال در عصب رسانی، فتق دیسک، مشکلات ستون فقرات یا کمبود ویتامین‌های گروه B باشد. همچنین در برخی موارد، این حالت می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های سیستمیک نظیر دیابت یا ام‌اس باشد که نیاز به پیگیری فوری دارند.
ما در این مقاله به شما کمک کرده‌ایم تا بفهمید برای بی‌حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم و چگونه از یک علامت ساده، به‌موقع به سرنخی حیاتی برای نجات سلامت‌تان برسید. متخصصان ما در کلینیک با تجربه‌ای گسترده در بیماری‌های عصبی، آماده‌اند تا علت را شناسایی و درمان مناسب را آغاز کنند. بی‌حسی را نادیده نگیرید؛ گاهی یک اقدام ساده، مانع یک بحران بزرگ می‌شود.