در این مقاله، ابتدا به بررسی دلایل، مکانیسمِ سیستم عصبی مرتبط با این علائم و راههای درمان تپش قلب و نیز گزگز دست و پا خواهیم پرداخت، و سپس در ادامه به اینکه برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم و در نهایت نیز روشهای درمانی موثر برای کنترل این علائم ناخوشایند کدامند معرفی خواهند شد. با ما همراه باشید.
به طور معمول این علائم به دلایل زیر ایجاد میشوند:
-
اضطراب و استرس: اضطراب باعث تحریک سیستم سمپاتیک شده، که این امر موجب تپش قلب و انقباض عروق محیطی و در نتیجه گزگز دست و پا میشود.
-
مصرف بیش از حد کافئین: مواد محرک مانند کافئین نیز، باعث تحریک سیستم عصبی سمپاتیک شده و تپش قلب ایجاد میکنند.
-
کمبود آهن و ویتامین B12: کمبود این مواد مغذی باعث کمخونی و افزایش ضربان قلب میشود.
-
بیماریهای قلبی: بیماریهایی مانند آریتمی، نارسایی قلبی و بیماری شریان کرونر نیز منجر به تپش قلب خواهند شد.
-
مشکلات تیروئید: کمکاری و یا پرکاری تیروئید با تپش قلب ارتباط مستقیمی دارد.
-
اختلالات اضطرابی: اختلالاتی مثل پنیک و یا اختلال اضطراب فراگیر نیز عامل تپش قلب هستند.
بهطور معمول این دو نشانه، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و در اکثر مواقع نیز با هم رخ میدهند.
دلیل اصلی این ارتباط، نقش سیستم عصبی سمپاتیک است. هنگام اضطراب و استرس، سیستم سمپاتیک فعال میشود. این سیستم موجب تحریک گیرندههای بتا-آدرنرژیک در قلب شده که این امر منجر به تپش قلب خواهد شد.
همچنین فعال شدن سیستم سمپاتیک، باعث انقباض عروق خونی محیطی و نیز کاهش جریان خون به سمت دستها و پاها شده که این موضوع باعث ایجاد حس گزگز و سوزش در این اندامها میشود.
بنابراین تپش قلب و بی حسی دست و پا هر دو ناشی از فعال شدن مکانیسم مشترکی هستند که با هم اتفاق میافتند. جالب است بدانید که کنترل اضطراب و استرس به کاهش هر دو نشانه کمک بسیاری میکند.
به طور معمول علائم همراه با این نشانهها، عبارتند از:
-
تنگی نفس و یا احساس خفگی
-
درد و یا فشار در قفسهی سینه
-
سرگیجه
-
عرق سرد
-
لرزش دستها و یا پرش صورت
-
تهوع و یا معده درد
-
احساس سبکی سر و یا حتی در مواردی غش کردن
-
اضطراب و نگرانی شدید
-
افزایش فشارخون
-
دشواری در تمرکز
-
مشکل در بلع
-
احساس داغی و یا قرمزی پوست
دقت داشته باشید که اگر این علائم به طور مکرر و یا به صورت شدید رخ دهند، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
این علائم نشانههایی از چندین بیماری نیز هستند:
-
اضطراب و اختلالات اضطرابی مانند پنیک و اختلال اضطراب فراگیر
-
بیماریهای قلبی مثل آریتمی، بیماری عروق کرونر قلب و یا نارسایی قلب
-
بیماریهای تیروئید مانند کمکاری و یا پرکاری تیروئید
-
کمبود آهن و ویتامین B12
-
مصرف بیش از حد الکل، کافئین، نیکوتین و یا مواد محرک
-
دیابت
-
نارسایی کلیه
-
سندرم پاهای بیقرار
-
بیماری رینود
بنابراین اگر این علائم به طور مزمن و یا مکرر رخ میدهند، حتماً باید آزمایشات مربوطه را انجام داده تا علت اصلی این عارضه مشخص و به طور کامل درمان شود.
در موارد زیر پیشنهاد میشود که به پزشک مراجعه نمایید:
-
اگر تپش قلب و یا گزگز اندام ها به طور مکرر و مداوم برای شما اتفاق میافتد
-
اگر این علائم با درد قفسه سینه وب یا تنگی نفس همراه هستند
-
در صورتی که تپش قلب به طور ناگهانی و بدون دلیل شروع شود
-
اگر تپش قلب شدید باشد و باعث ناراحتی قابل توجهی بشود
-
در صورت وجود سابقه بیماری قلبی و یا عوامل خطرساز قلبی
-
اگر برخلاف اقدامات اولیه، تپش قلب و گزگز اندامها ظرف مدت چند روز برطرف نشود
-
اگر علائم همراه دیگری مانند: سرگیجه، تهوع و درد قفسه سینه نیز وجود داشته باشد
-
در صورتی که فرد مبتلا به بیماری زمینهای، مانند دیابت باشد
به طور کلی هرگاه نگرانی در مورد وضعیت سلامتی وجود داشته باشد، مراجعه به پزشک توصیه میشود.
برای تشخیص علت دقیق این عارضهها، پزشک از روشهای زیر استفاده میکند:
-
معاینه فیزیکی و گرفتن شرح حال کامل از بیمار
-
اندازهگیری فشارخون و ضربان قلب
-
الکتروکاردیوگرام (ECG) برای بررسی ریتم قلبی
-
آزمایش خون برای بررسی کمخونی، قند و الکترولیتهای خون و عملکرد تیروئید
-
اکوکاردیوگرام برای بررسی ساختار و عملکرد قلب
-
تست ورزش برای بررسی واکنش قلب به فعالیت بدنی
-
ثبت فعالیت الکتریکی قلب به مدت 24 ساعت (Holter monitoring)
-
آنژیوگرافی برای بررسی عروق کرونر قلب
-
سی تی اسکن قلب برای بررسی ساختار قلب
-
آزمایش خون برای بیماریهای تیروئید
با توجه به نتایج به دست آمده، پزشک علت اصلی را تشخیص داده و درمان مناسب را آغاز میکند.
وجود این علائم در دوران بارداری طبیعی است، اما گاهی نیاز به توجه دارد:
-
افزایش ضربان قلب در دوران بارداری طبیعی است زیرا حجم خون بیشتر میشود. تپش قلب خفیف تا متوسط خطری ندارد.
-
گزگز دست و پا نیز در بارداری شایع است و به دلیل فشار رحم بر رگها ایجاد میشود.
-
اما تپش قلب شدید، طولانی مدت یا همراه با درد قفسه سینه نشانههایی از پرهاکلامپسی یا آمبولی ریه باشد که نیاز به ارزیابی پزشک دارد.
-
گزگز شدید یا دردناک اندامها نیز ناشی از لختههای خونی عروق عمقی باشد که باید بررسی شود.
-
سابقه مشکلات قلبی یا تنفسی قبل از بارداری، خطر را افزایش میدهد.
بنابراین در صورت غیرطبیعی بودن علائم، باید به پزشک مراجعه کرد. اما تپش قلب و گزگز خفیف تا متوسط در دوران بارداری طبیعی است.
خیر، به طور کلی همزمانی این علائم به تنهایی هشداردهنده سکته قلبی نیست، اما موارد زیر نیاز به توجه بیشتری دارد:
-
اگر تپش قلب با درد قفسه سینه نیز همراه باشد، نشانهای از بیماری عروق کرونر خواهد بود.
-
تپش قلب همراه با تنگی نفس، سرگیجه، تعریق زیاد نارسایی قلبی را نشان میدهد.
-
گزگز و سوزش شدید دست و پا همراه با ضعف و بیحسی نشانه لخته شدن خون باشد.
-
سابقه بیماریهای قلبی، سن بالاتر از 45 سال، مصرف دخانیات، چاقی و دیابت خطر را افزایش میدهد.
-
اگر علائم به طور ناگهانی و شدید رخ دهند، خطر بیشتر است.
در نتیجه باید علت این علائم بررسی و در صورت لزوم درمان شوند، اما لزوماً به معنای بروز سکته قلبی نخواهند بود.
بسته به علت زمینهای، پزشکان داروهای مختلفی برای درمان این دست از نشانهها تجویز میکنند:
-
داروهای ضد اضطراب مانند: داروهای بتابلاکر مثل پروپرانولول، آتنولول و متوپرولول در صورتیکه علت اضطراب باشد.
-
داروهای ضد آریتمی مانند: دیگوکسین، آمیودارون و پروپافنون در صورت آریتمی قلبی
-
مسکنها و ضدالتهابها در صورت التهاب مفاصل و درد مزمن
-
داروهای فشارخون در صورت ابتلا به فشار خون بالا
-
مکملهای آهن و ویتامین B12 در صورت کمبود آن
-
داروهای تیروئیدی در صورت کمکاری و یا پرکاری تیروئید
-
داروهای ضد لخته مانند: آسپرین یا کلوپیدوگرل در صورت وجود لخته خون
فیزیوتراپی نیز در بهبودی این موارد موثر است:
-
ورزشهای کششی و تقویت عضلات فشار بر اعصاب و ریشههای عصبی را کاهش دهد.
-
ماساژ و مانیپولاسیون مهرههای گردنی و کمری برای رفع درد و اسپاسم عضلانی مفید است.
-
تجویز ورزشهای هوازی منظم برای تقویت عملکرد قلبی-تنفسی و کاهش استرس موثر است.
-
آموزش تکنیکهای تن آرامی مانند تنفس عمیق و ذهن آگاهی برای کاهش استرس و اضطراب.
-
اصلاح وضعیت و آموزش ارگونومی صحیح فعالیتهای روزمره برای پیشگیری از آسیب.
-
استفاده از دستگاههای الکتروتراپی برای کاهش درد و التهاب.
بنابراین مشاوره با فیزیوتراپیست در کنار درمانهای دارویی و پزشکی نیز مفید خواهد بود.
مدت زمان لازم برای بهبود کامل این نشانهها به علت اصلی آن بستگی دارد و متغیر است:
-
اگر علت اضطراب یا استرس باشد، با کنترل اضطراب ظرف چند هفته تا چند ماه علائم برطرف میشوند.
-
در صورتی که علت آریتمی قلبی باشد، پاسخ به درمان دارویی ظرف 2 تا 4 هفته اتفاق میافتد.
-
اگر ناشی از کمبود ویتامین یا مواد معدنی باشد، تقریباً ظرف 1 تا 2 ماه با مکمل درمانی برطرف میشود.
-
در مواردی که علت مشکلات ساختاری قلب باشد، بهبودی زمان بیشتری طول بکشد.
-
درمان بیماریهای زمینهای مانند دیابت یا فشارخون نیز مهم است.
به طور کلی، پیگیری درمان تحت نظر پزشک، تا بهبود کامل ضروری خواهد بود.
درمانهای خانگی زیر در بهبود این علائم تا حدودی مفید هستند که البته جایگزین درمانهای پزشکی در این زمینه نمیشوند:
-
انجام تمرینات تنفس عمیق و آرامسازی برای کاهش استرس
-
دوش آب گرم برای آرامش عضلات و اعصاب
-
ماساژ ملایم و کشش نواحی دردناک
-
اجتناب از محرکها مانند کافئین، الکل و نیکوتین
-
مصرف منابع غذایی حاوی پتاسیم مانند: موز، سبزیجات برگ سبز و ماهی
-
ورزشهای هوازی ملایم مثل پیادهروی تند
-
دوش آب سرد برای تسکین گزگز اندامها
-
استفاده از کیسههای یخ برای کاهش التهاب عضلات
-
استراحت و خواب کافی
اما اگر علائم شدید و یا مزمن بود، باید به پزشک معالج خود مراجعه نمایید.
برخی از ورزشهای مفیدی که در منزل برای بهبود این علائم انجام میدهند عبارتند از:
-
پیادهروی درجا: راه بروید یا با پاها حرکت راه رفتن را انجام دهید. تدریجاً سرعت را افزایش دهید.
-
دویدن درجا: با حرکت پاها و بالا و پایین پریدن آرام، مانند دویدن درجا حرکت کنید.
-
حرکات کششی: حرکات کششی همه بدن به ویژه ناحیه گردن، شانهها و پاها
-
ورزش با صندلی: نشستن و بلند شدن از روی صندلی، پاها را جلو و عقب ببرید.
-
حرکات یوگا: حرکات ملایم یوگا مانند پوزیشن گاو یا گربه
-
شنا درجا: حرکات شنا در هوا
-
پرش جفت پا: با پاهای جفت شده بپرید.
حتماً قبل از شروع با پزشک خود مشورت کنید و در صورت خستگی و یا درد استراحت نمایید.
اگر این علائم به مدت طولانی درمان نشوند، عوارضی به شرح زیر خواهند داشت:
-
خستگی مداوم، ضعف و کاهش عملکرد
-
افت فشارخون و غش کردن ناشی از تپش قلب
-
عوارض ناشی از لخته شدن خون در اندامها مانند درد، مورمور شدن و تغییر رنگ پوست
-
آسیب به بافت عضلانی قلب بر اثر تپش مداوم
-
ایجاد آریتمیهای خطرناک قلبی مانند تاکیکاردی و فیبریلاسیون دهلیزی
-
افزایش فشار و استرس بر قلب، منجر به نارسایی قلبی
-
عود مکرر حملات تپش قلب
-
اثرات روانی منفی مانند اضطراب و افسردگی
-
کاهش کیفیت زندگی
بنابراین درمان به موقع ضروری بوده تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
سخن پایانی
تپش قلب و گزگز دست و پا اغلب نشانهای از اضطراب و استرس بوده اما در عین حال هشدار جدیتری نیز خواهد بود. اگر این علائم به صورت مکرر و یا شدید هستند، در اسرع وقت باید علت پایهای آنها بررسی و درمان شود. از طرفی تغییراتی در سبک زندگی مانند: مدیریت استرس، ترک محرکها، ورزش منظم و تغذیه سالم نیز در بهبود این علائم موثر هستند. با پیگیری دستورات پزشک و انجام مراقبتهای لازم، اغلب بهبودی کامل را در این زمینه به دست میآورید. برای دریافت مشاوره با حاذقترین پزشکان در این زمینه، میتوانید از کادر مجرب مختصصان ما در این زمینه استفاده نمایید. داشتن سلامتی و زندگی آسوده حق طبیعی شماست.