زانوي ضربدري

وقتی فردي زانو ضربدری دارد، زانوها در تماس با يكديگر بوده ولي مچ پاها از يكديگر فاصله دارند. اين طور به نظر می‌رسد زانوها به سمت یکدیگر فشار وارد مي كنند. علت اصلي اين عارضه صافي كف پا مي باشد. این وضعیت در بیش از ۲۰ درصد کودکان ۳ ساله نسبتا شايع است. فقط يك درصد از کودکان ۷ ساله به این عارضه مبتلا هستند. در برخي موارد این عارضه با افزایش سن بهبود يافته و جای نگرانی نيست. اما اگر عارضه ضربدری ماندن زانو بعد از سنین کودکی وجود داشته باشد، ممکن است به درمان نیاز باشد. به طور طبيعي تمام کودکانی که تازه راه می افتند زانوی پرانتزی دارند و تا حدود 2-2.5 سالگی اصلاح خواهد شد و سپس زانوها حالت ضربدری پیدا كرده که معمولا تا ۷ سالگی کاملا رفع می شود. در برخي موارد، در کودکان بزرگ‌ تر ممکن است زانوي ضربدري در نتیجه بیماری زمینه‌ای ایجاد گردد كه در بیشتر مواقع قابل جلوگیری نخواهد بود. اما راه هاي درمانی مختلفی وجود دارد که ممکن است به تشخیص برخی از علائم به آساني کمک کند. در صورت مشخص شدن  علت، از زانو ضربدری که به دليل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شود، جلوگیری خواهد شد. زانوي ضربدري در دوران كودكي مي تواند نشانه يك عارضه جدي در سنين بالاتر باشد. در صورتي كه فردي پس از سن هفت سالگي همچنان زانوي ضربدري دارد بايد حتما به پزشك مراجعه كند تا وضعيت زانوي ضربدري او مشخص شود كه اگر نرمال نيست تحت درمان قرار گيرد.

در مجموعه ما نیز تیمی از پزشکان متخصص کار بلد در حال فعالیت هستند که می‌توانند پاسخ تمامی سؤالات شما را در این زمینه برایتان توضیح دهند. برای ارتباط و مشاوره با این متخصصان دلسوز می‌توانید از لینک‌های موجود در سمت چپ صفحه استفاده کنید.تماس با دکتر کبیر

علل ايجاد زانوی ضربدری

زانوی ضربدری ممكن است در برخی شرایط بیماری‌های عصبی، مانند فلج مغزی ايجاد گردد. بنابراین زانوی ضربدری مي تواند یکی از نشانه‌های اولیه یک اختلال زمینه‌ای و اساسي باشد. بیماری‌ های استخواني ناشی از فقر مواد معدنی در بدن ايجاد مي شوند. وقتي که زانوی ضربدری، همراه با کوتاهی قد و دیگر مشكلات استخوانی ديده شود، دیسپلازی اسکلتی یا اختلال استخوانی متابولیک مي تواند از علت هاي آن باشد. چاقی در دوران بلوغ با تشديد زانوی ضربدری در ارتباط است و معمولا در کودکان دارای صافی کف پا ايجاد مي شود. اختلالات ژنتيكي و متابولیکی استخوان زمينه ايجاد ضربدری شدن فرم زانو را فراهم مي كنند. برخی عوامل ديگر احتمال زانوی ضربدری را افزایش می دهند كه در ادامه به آن ها مي پردازيم.

• ♦ چاقی و اضافه وزن
• ♦ آرتریت
• ♦ زمینه ارثی
• ♦ کف پای صاف
• ♦ نشستن قورباغه ای            
• ♦ بیماری نرمی استخوان 
• ♦ قنداق کردن بچه ها     
• ♦ زودراه افتادن بچه ها
• ♦ پارگی رباط داخلی زانو و کوتاهی رباط خارجی

تشخيص زانوي ضربدري

زانوی ضربدری معمولا در کودکان کوچک ‌تر قابل تشخيص نيست. در کودکان بزرگ‌ تر و بزرگسالان، پزشك متخصص تلاش مي كند تا علت ابتلا به زانوی ضربدری را تشخیص دهد. زانوي ضربدري بسته به علت ايجاد آن درمان خواهد شد. برای تشخیص اين عارضه، متخصص حرکات اصلاحی به سابقه خانوادگي و بیماری‌های فرد مراجعه مي كند. اگر اين عارضه با  درد همراه باشد، متخصص ممكن است از شخص ‌بخواهد تا مشخص کند که درد چه زماني رخ خواهد داد و درد را در کدام قسمت زانو احساس مي كند و شدت درد چقدر است. گاهي ممكن است، متخصص برای معاینه ساختار استخوان، انجام MRI یا اشعه X را براي فرد تجويز نمايد.

همچنین ممكن است پزشك متخصص براي تشخیص علت زانوی ضربدری موارد زیر را نيز بررسی كند:

• ♦ هم راستا قرار داشتن زانوها هنگام ایستادن
• ♦ شيوه راه رفتن و قدم برداشتن فرد

همچنين يكي ديگر از روش هاي تشخيص اين است كه فرد طاق باز می خوابد و پاها را طوری که کندیل های داخلی ران با يكديگر تماس داشته باشند، کنارهم قرار می دهد و زانو كاملا صاف باشد. سپس با استفاده از خط كش فاصله بین دو قوزک داخل پا را اندازه گیری مي كنند. اگر فاصله تا ۱.۵ سانتی متر باشد كه طبیعی است و ناهنجاری نيست. ولی اگر فاصله ۲.۵ سانتی متر باشد تا 7.5 سانتي متر باشد طبيعي  نخواهد بود.

شیوه جراحی زانوی ضربدری چگونه است؟

عوارض ناهنجاری زانوی ضربدری چیست؟

• ♦ سفتی و خشک شدن مفاصل
• ♦ درد زانو 
• ♦ در رفتن کشکک زانو
• ♦ کوتاهی قد
• ♦ لنگیدن پا در هنگام راه رفتن یا دویدن
• ♦ بروز آرتروز زودرس در زانو ها
• ♦ تغییر شکل در ظاهر پا
• ♦ تحت فشار قرار گرفتن رباط های پا که موجب بروز درد در قسمت های ران، قوزک پا و نواحی اطراف آن می شود.

درمان زانوي ضربدري

اگر زانوی ضربدری کودک تا سنین 6 یا 7 سالگی از بين نرود، باید برای درمان آن به پزشک مراجعه شود. درمان زانوي  ضربدری در سنین پایین‌، با روش‌های غیر جراحی صورت مي گيرد. اما با افزايش سن کودک احتمال جواب دادن به درمان زانوی ضربدری به مرور زمان کاهش پيدا مي كند. والدین در صورت مشاهده پای ضربدری در کودک حتما به پزشک متخصص در كلينيك هاي تخصصي مراجعه نمايند و نسبت به درمان زانوی پرانتزی كودك اقدامات لازم را انجام دهند.

زانو بند

برای بهبود و بازیابی راستای پاها، در هنگام شب استفاده از بریس و اسپلینت توصیه مي گردد. بریس‌ها بيشتر برای افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به زانوی ضربدری را دارند مناسب مي باشند. كار یک بریس متصل به کفش، فشار آوردن به زانو براي بالا قرار گرفتن آن در وضعیت صحیح مي باشد. گاهی اوقات لازم است که بریس‌ها با قالب گیری از پای فرد ساخته بشوند.

فیزیوتراپی و ورزش

پزشک متخصص برنامه تمرین مخصوص و ورزش برای اصلاح وضعیت ضربدری پاها در کودکان طراحي خواهد كرد. یک فیزیوتراپ می‌تواند برای تقویت عضلات ضعیف پا یک برنامه تمرینی به بيمار ارائه نمايد و با تمرکز روي عضلاتی که نیاز به تقویت دارند، بدن خود را در مسیر درست براي به دست آوردن سلامتی با انواع چالش‌های ورزشی پرورش دهد. انجام حرکات کششی نیز یکی از روش هاي مهم در درمان پا ضربدری مي باشد. وقتی مفصلی از بدو تولد خارج از محور خود باشد، بخش هاي به خصوصی از پا کوتاه و سفت خواهند شد. پزشك فیزیوتراپ وضعیت زانو را بررسي می نمايد تا مطمئن شود که کدام قسمت ها سفت هستند و بر اساس آن یک برنامه کششی مناسب به فرد خواهد داد.

کفی طبی

کودکاني كه مبتلا به زانو ضربدری هستند مي توانند از کفش‌هایی كه بالابرنده پاشنه هستند استفاده كنند كه معمولا در داخل يا زير کفش قرار می‌گیرد. در این کفش‌ها گوه‌هایی قرار دارد که با صاف کردن مچ پا، وضعیت پاها را اصلاح خواهند كرد. در برخی موارد در این کفش‌ها از پد قوس کف پا، که باعث اصلاح وضعیت قرارگیری استخوان‌های پا مي شود استفاده خواهد شد.

کفی‌هایي كه از قالب پای مبتلایان به اين عارضه تهيه مي شوند، کفی‌هایی هستند که به اصلاح حرکت مچ پا و توزیع وزن روی مچ پاهای بیمار کمک خواهد كرد. خصوصا در مواردی که کف پا، از ناحیه پایین قوزک یا مفصل ساب‌تالار خيلي زياد به  بیرون چرخیده باشد. این کفی‌ها باعث ثبات مچ پا شده و از عدم تعادل که  باعث آسیب مي شود جلوگيري مي كند.

عمل جراحی

اگر زانو ضربدری خود به خود و با استفاده از روش هاي بالا درمان نشود، ممکن است پزشك انجام عمل جراحی را توصیه كند. پزشک، بسته به سن، شدت و علت پای ضربدری كودك، یکی از روش هاي عمل‌های جراحی زیر را برای اصلاح زانو ضربدری استفاده خواهد کرد:

• ♦ عمل جراحی رشد هدایت شده كه سرعت رشد استخوان در قسمت داخلی زانو را كاهش مي كند. معمولا از اين روش برای کودکانی استفاده می‌شود که در حال رشد مي باشند. این عمل با قرار دادن یک ابزار فلزی کوچک در داخل زانو انجام خواهد شد.
• ♦ عمل جراحی اُستئوتومی كه در آن استخوان‌ها بریده شده و در وضعیتی مناسب دوباره در کنار یکدیگر قرار مي گيرند. این کار باعث توزیع متعادل‌تر وزن در ناحیه زانو مي گردد.

جراحی اصلاحی برای زانوی ضربدری اغلب نتایج خوبی به همراه خواهد داشت. پس از عمل باید جلسات فیزیوتراپی انجام گردد. همچنين توصیه‌های پزشکی در مورد مراقبت پس از عمل كه شامل استفاده از آتل است نیز باید انجام شود.

حركات اصلاحي زانوي ضربدري

پلانک از پهلو با زانوی صاف

روی پهلوی چپ دراز كشيده و ساعدتان را روی زمین قرار دهید. سپس پاها را روی یکدیگر قرار داده و دست راستتان را هم روی لگنتان قرار دهيد. ناحیه باسنتان را بالا برده طوری که شانه‌ها تا مچ پاها در یک خط مستقیم قرار داشته باشند. پای راستتان را تا جایی که امكان دارد بالا برده، سپس به آرامی آن را پایین بیاورید.

قدم گذاشتن روی بلندی از پهلو

بین دو صندلي که در کنار هم قرار دارند بایستید. با پای راست روی صندلي سمت راست قدم گذاشته، به طوری که پای چپ در هوا معلق باشد. پایتان را دوباره روی زمین گذاشته و این حرکت را به صورت متناوب برای هر پا 10 بار انجام دهيد.

دور کردن پا از بدن در حال ایستاده

یک باند کشی را به یک جسم ثابت بسته و سر دیگر باند را دور ساق پایتان قرار مي دهيد. پایتان را از کنار بالا آورده و آن را تا حد امكان از بدن دور كرده و سپس پایین آوريد.

اسکات

یک باند کشی را دور ران‌ها حلقه نماييد، به طوری که تا بالای زانوها پوشانده شود. پاها را کمی بیشتر از عرض شانه باز و سپس به سمت بیرون حرکت داده تا در باند مقاومت ایجاد گردد. مقاومت ایجاد شده را حفظ و بدن را به حالت اسکات تا حدی که ران‌ها با زمین موازی باشند پايين بياوريد. این حرکت را 10 مرتبه تکرار نماييد.

جمع کردن حوله با انگشتان پا

به حالت نشسته روی صندلی، یک حوله زیر پاهای برهنه خود قرار داده و حوله را با انگشتان خود ۱۵ تا ۲۰ مرتبه به سمت خود كشيده تا زمانی که حوله جمع گردد. فقط بايد اطمینان پيدا كنيد که پاشنه روی زمین قرار دارد و این حركت را روزی دو تا سه مرتبه تکرار نماييد.

عارضه‌ی زانوی ضربدری در چه سنی بیشتر شیوع دارد؟

این عارضه در خردسالان بیشتر دیده می شود اما نگران کننده نیست، زیرا تقریبا تا 8 سالگی قابل اصلاح است و حدود 1 درصد از کودکان این ناهنجاری را تا نوجوانی و جوانی به همراه خواهند داشت.

سخن پاياني

در بيشتر موارد، زانوی ضربدری با افزایش سن بهبود خواهد يافت. در بزرگسالان، ورزش و تمرینات کششی براي فرد تجوز خواهد شد. در مواردي كه شدید باشد، جراحی توصیه می گردد. درمان زانوی ضربدری در بزرگسالان بسیار مهم است، در صورت عدم درمان باعث بروز مشکلاتي در زمینه مفاصل و عضلات اطراف زانو مانند پوکی استخوان مي گردد. زانوي ضربدري در دوران بلوغ و پس از آن ممكن است باعث آرتروز زودرس زانو و كمر، بيرون زدگي ديسك كمر و ساير مشكلات ساختاري شود. بنابراين با مراجعه زود هنگام به كلينيك هاي تخصصي درمان خود را شروع نماييد. بايد توجه داشت كه در موارد شدید، ممکن است عمل جراحی لازم باشد، اما تنها راه حل نیست زیرا سایر روش‌های درمانی در درمان زانوی ضربدری موثر خواهند بود. در صورتي كه به موقع به پزشك مراجعه شود اين عارضه نيز قابل درمان خواهد بود و نيازي به جراحي نمي باشد.

در مجموعه ما نیز تیمی از پزشکان متخصص کار بلد در حال فعالیت هستند که می‌توانند پاسخ تمامی سؤالات شما را در این زمینه برایتان توضیح دهند. برای ارتباط و مشاوره با این متخصصان دلسوز می‌توانید از لینک‌های موجود در سمت چپ صفحه استفاده کنید.تماس با دکتر کبیر