علائم دیسک کمر
دیسکهای ستون فقرات نقشی اساسی در قسمت پایین کمر دارند؛ یعنی مانند کمک‌فنر بین مهره‌ها عمل کرده و نقشی اساسی در کنترل حرکات ستون فقرات و انتقال نیرو دارند. آنها علت اصلی تسهیل حرکات شما و انعطاف کمر هستند. دیسکها و بهطور کلی ستون فقرات، توسط تاندونها و عضلات اطراف حمایت میشوند. اگر یک دیسک در کمر اصطلاحاً فتق شود و مقداری از مواد داخلی آن به بیرون نشت کند، می‌گویند شما دچار دیسک کمر شده‌اید. این آسیب بهویژه در دیسکهای انتهایی کمر که فشار زیادی را هنگام خم شدن و چرخیدن تحمل میکنند، بسیار مشاهده میشود. گاهی بهصورت ناگهانی و گاهی به تدریج دچار آسیبدیدگی دیسک میشوید. برخی از افراد هم از نظر ژنتیکی، مستعد این آسیب میباشند. دیسکها خطرات جدی هستند که میتواند به‌سرعت از حالت خفیف و با درد کم به حالت شدید تبدیل‌شده و باعث کمردرد و احتمالاً درد و علائم عصبی در پایین پا شود؛ بنابراین بسیار مهم است که در صورت بروز دردهایی که بعد از چند روز استراحت بهبود پیدا نمی‌کنند، به دکتر دیسک کمر مراجعه کنید تا احتمال دیسک کمر رد شود و یا در صورت بروز دیسک کمر اقدامات درمانی لازم انجام شود. اگر برا درمان دیسک کمر مراقبتهای پزشکی دریافت نکنید؛ عواقبی مانند آسیبهای نخاعی و ریشههای عصبی در انتظار شما خواهد بود. آسیبهای پایدار ریشه عصبی و نخاع که برآمده از دیسک کمر هستند، سبب ضعف، فلجی، ناتوانی جنسی، بیاختیاری ادرار و مدفوع و عوارض دیگری میشوند. برای پیشگیری از چنین عوارضی، درصورتی که درد پایدار و شدیدی در کمر حس کردید، مراجعه به پزشک را فراموش نکنید. همچنین می‌توانید برای اطمینان از ارزیابی همه‌جانبه آسیبهای کمر به کلینیک تخصصی ما مراجعه کنید و توسط متخصصین باتجربه این کلینیک معاینه و در صورت لزوم درمان شوید. به خاطر داشته باشید که تمام دردهای کمر مرتبط با دیسک نمیباشند و بهطور کلی نشانه عارضه خاصی هم نیستند. اما با توجه به اینکه درد کمر یک درد رایج است و افراد دائماً نگران ابتلا به دیسک کمر هستند با ما همراه باشید تا شما را با علائم دیسک کمر آشنا کنیم.
فهرست مطلب:
علائم دیسک کمر معمولاً پس از اینکه فرد فعالیتی سنگینتر از روزمرگیهایش انجام داده باشد، شروع میشود. مثلاً ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که شخصی چیز سنگینی را بلند کند و یا کمر را به طرز نادرستی بچرخاند یا حرکاتی انجام دهد که فشار بیشتری بر دیسکها وارد شود. دیسک کمر یک مشکل پزشکی گسترده است که اغلب افراد 35 تا 50 ساله را درگیر می‌کند.
یک حلقه بیرونی سخت به نام آنولوس از فضای داخلی ژل مانند هر دیسک محافظت می‌کند که به آن هسته پالپوسوس می‌گویند. به دلیل پیری و ساییدگی و یا پارگی کلی در اثر ضربه و فشارهای غیرطبیعی، دیسکها مقداری مایعات را از دست می‌دهند که باعث انعطاف‌پذیری و اسفنجی شدن آنها میشود.
وقتی فشار یا استرس زیاد به ستون فقرات وارد میشود، حلقه بیرونی دیسک ممکن است برجسته شود، ترک بخورد یا پاره شود. این آسیبها را میتوان از خفیف تا بسیار شدید ردهبندی کرد. اگر این امر در ناحیه کمر (ستون فقرات کمر) رخ دهد، بیرون‌زدگی دیسک ممکن است به ریشه عصب نخاعی مجاور فشار وارد کند. یا ممکن است التهابات داخلی باعث تحریک عصب شود. علائمی که با آسیبدیدگی دیسک پدیدار میگردند، بسته به اینکه کدام دیسک آسیب دیده، متفاوت میباشند. همچنین شدت آسیب هم میتواند عاملی اثرگذار در نوع علائم باشد. آسیبهای شدید دیسکهای انتهایی که بیش از مابقی دیسکهای کمر مستعد آسیب هستند، نشانههایی مانند درد و ضعف در اندامهای تحتانی، گزگز در انگشتان پا و اسپاسم عضلات تحتانی را با خود به همراه دارند.
در همه افراد مبتلا به دیسک کمر فشار آوردن دیسک فتق شده بر روی عصب مجاور یا التهاب آن معمولاً باعث درد در طول عصب میشود. دیسک فتق چوبی شایع‌ترین علت سیاتیک و درد پا در امتداد عصب سیاتیک در پشت ساق است.
برخی از مشخصات عمومی درد دیسک فتق کمر عبارت‌اند از:
درد ساق پا
درد ساق پا به‌طورمعمول از کمردرد بدتر است. اگر درد در امتداد مسیر عصب بزرگ سیاتیک پشت ساق پا کشیده شود، از آن به‌عنوان سیاتیک یا رادیکولوپاتی یاد میشود.
درد عصب
مشهودترین علائم معمولاً به‌عنوان درد عصبی در پا توصیف میشود که این نوع درد بهصورت ناخوشایند، تیز، برقی، تابشی (Radition pain) یا سوراخ کننده توصیف میشود.
محل متغیر علائم
بسته به متغیرهایی مانند محل فتق دیسک و میزان فتق، علائمی مانند درد ممکن است در ناحیه کمر، باسن، جلو یا عقب ران، ساق پا، پا و یا انگشتان پا احساس شود و معمولاً فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علائم عصبی (Nervous symptoms)
بی‌حسی، احساس سوزن‌سوزن شدن، سستی و یا گزگز ممکن است در ساق پا، پا و یا انگشتان پای افراد دچار دیسک کمر احساس شود.
افتادگی پا (Drop foot)
علائم عصبی ناشی از فتق ممکن است شامل مشکل در بلند کردن پا هنگام راه رفتن یا ایستادن روی پاشنه پا باشد که وضعیتی است که به افتادگی پا معروف است.
کمردرد
کمردرد از علائم دیسک کمر شایع است. این نوع درد ممکن است ناتوانکننده و ضربان‌دار توصیف شود و همراه با سفتی و گرفتگی باشد. اگر دیسک فتق شده باعث اسپاسم عضلات کمر شود، ممکن است با استراحت نسبی مثلاً به مدت دو روز، استفاده از کمپرس یخ یا گرما، نشستن در یک تکیه‌گاه پشتیبانی شده یا خوابیدن صاف به پشت با بالش زیر زانو تا حدودی تسکین یابد. البته هر کمردردی نشانه دیسک کمر نیست و شما نباید نگران باشید. بلکه باید در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا علت اصلی درد مشخص شود.
دردی که با حرکت بدتر میشود
درد ممکن است به دنبال ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، یا بعد از راه رفتن حتی در مسافت کوتاه ایجاد شود. گاهی یک خنده، عطسه یا اقدام ناگهانی دیگر نیز ممکن است درد را تشدید کند.
دردی که از خم شدن به جلو بدتر میشود
بسیاری از افراد مبتلا به دیسک کمر متوجه میشوند که موقعیت‌هایی مانند خم شدن یا قوز کردن به سمت جلو روی صندلی، یا خم شدن به جلو از ناحیه کمر، درد پا را بهطور قابل‌توجهی بدتر می‌کند.
شروع سریع درد
یکی دیگر از علائم دیسک کمر شروع دردهای سریع است که علت خاصی نداشته و ممکن است در حالت استراحت نیز رخ دهند.
توجه داشته باشید که علائم دیسک کمر معمولاً در صورت گسترده بودن فتق شدیدتر است. اگر فتق دیسک روی عصبی تأثیر نگذارد، درد میتواند ملایم‌تر و محدود به کمر باشد.
در برخی موارد، کمردرد یا درد پا که برای چند روز ادامه دارد و از بین می‌رود، اولین نشانه وجود دیسک کمر است.
از دست دادن کنترل مثانه یا روده، کمردردهای شدید و غیرقابل‌تحمل، بی‌حسی در ناحیه نشیمنگاه و یا ضعف در هر دو پا علائم یک بیماری نادر اما جدی به نام سندرم cauda equina است.
این فشار و تورم اعصاب در انتهای ستون فقرات میتواند منجر به فلج و سایر اختلالات دائمی در صورت تأخیر در درمان شود. در صورت بروز این علائم به درمان فوری پزشکی نیاز دارید.
علائم فتق دیسک بسته به‌موقعیت عصب میتواند متفاوت باشد، زیرا مسیرهای عصبی در هر سطح از ستون فقرات متفاوت است؛ مثلاً:
برخورد ناحیه L3 یا L4 از دیسک فتق ممکن است منجر به رفلکس غیرطبیعی شود و در ناحیه زانو باعث درد شود. به این حالت بازتاب کشکک گفته میشود. درد ناشی از یک گرفتگی L3 یا L4 معمولاً به عضله چهار سر ران در جلوی ران منتقل میشود. این درد با سیاتیک متفاوت است که از پشت ساق پا عبور می‌کند.
به‌عنوان مثالی دیگر، ضعف عصب L5 (در سطح L4-L5) از دیسک فتق میتواند علائمی مانند ضعف در حرکت انگشت شست پا و بهطور بالقوه در مچ پا ایجاد کند که منجر به مشکل در حرکت پاشنه پا یا حتی راه رفتن میشود. در این شرایط بی‌حسی و درد زیاد ممکن است در بالای پا احساس شود و همچنین درد به باسن کشیده میشود. طوری که فرد قادر نخواهد بود روی پاهای خود بایستد.
ضعف عصب S1 (در سطح L5-S1) از دیسک فتق شده نیز ممکن است باعث از دست دادن رفلکس مچ پا و یا ضعف در پا شود که ایستادن روی انگشتان یا پاشنه پا را برای بیماران دشوار می‌کند. در این حالت بی‌حسی و یا درد میتواند در امتداد قسمت خارجی ساق پا تا کف یا خارج پا و انگشتان ادامه داشته باشد.
توجه کنید که گاهی علائم نشان دهنده فتق دیسک کمر ممکن است دلایل دیگری داشته باشد. برای تعیین منبع درد و سایر علائم معمولاً یک معاینه کامل بدنی، ارزیابی پزشکی و بعضی‌اوقات عکس‌برداری برای تشخیصی لازم است.
چیزی که باید به آن توجه داشت این است که علائم دیسک کمر بسیار متفاوت هستند و از درد در کمر و باسن تا بی‌حسی و ضعف گسترده که نیاز به مراقبتهای پزشکی فوری دارد میتواند شخص مبتلا را درگیر کند.
در اکثر قریب به اتفاق، موارد درد در عرض شش هفته کاهش می‌یابد؛ اما باوجود مدت‌زمان کوتاه، این درد میتواند آزاردهنده باشد و مشارکت در فعالیت‌ها و مسئولیت‌های روزمره را دشوار کند. برای برخی، درد میتواند مزمن و یا ناتوانکننده شود.
افرادی که علائم دیسک کمر را مشاهده میکنند باید حتماً در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپد یا متخصص ستون فقرات باتجربه مراجعه کنند تا در صورت تشخیص دیسک هرچه سریع‌تر اقدامات درمانی لازم برای جلوگیری از تشدید آن انجام شود. پزشک برای تشخیص ابتدا در مورد سابقه پزشکی، سن، نوع فعالیت و مواردی ازاین‌دست سؤالاتی از شما خواهد پرسید.
سپس یک معاینه فیزیکی کامل از ناحیه درد و آسیب‌دیده انجام می‌دهد. معاینه بدنی برای تشخیص بسیار مهم است و معمولاً شامل مشاهده توانایی خم شدن و کشیدگی بیمار است. در این معاینه بدنی موارد زیر بررسی میشود:
بررسی عصب‌شناسی
برای تعیین اینکه آیا یک مشکل عصبی وجود دارد، پزشک به دنبال علائم از دست دادن حس، مانند بی‌حسی و ضعف در پا است. ممکن است از بیمار خواسته شود که بهطور طبیعی و روی نوک انگشتان راه برود تا وضعیتی به نام افتادگی پا که قبلاً توضیح دادیم بررسی شود. قدرت عضلات و رفلکس‌ها در مناطق دیگر نیز احتمالاً بررسی میشود. در صورت دیسک کمر، رفلکس‌ها ممکن است کندتر از حد نرمال باشند و یا وجود نداشته باشند.
تست‌های مربوط به دامنه حرکتی
ممکن است از بیمار خواسته شود که به جلو و عقب و ازیک‌طرف به‌طرف دیگر خم شود تا دامنه حرکتی او مشخص گردد.
تست بالا آوردن پا
یکی از کشش‌های رایج برای بررسی و تشخیص دیسک کمر، آزمایش بالا بردن مستقیم پا است. برای این آزمایش، بیمار صاف به پشت دراز کشیده و پزشک پای آسیب‌دیده را به آرامی بالا می‌برد تا زمانی که احساس درد ایجاد شود. اگر هنگامی که پا با زاویه 30 تا 70 درجه بلند میشود درد ایجاد شود، آن را نشانه فتق دیسک کمر می‌دانند. اگر بالا بردن پای بدون آسیب باعث ایجاد درد در پای آسیب دیده شود، بازهم نشان می‌دهد که یک ریشه عصب آغشته یا تحریک‌شده وجود دارد.
بررسی علائم حیاتی
افزایش ضربان نبض یا فشارخون در صورت وجود درد میتواند نشانه‌ی درد دیسک کمر باشد و افزایش دما بدن ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد.
نظارت بر راه رفتن
پزشک برای تشخیص دیسک کمر نحوه راه رفتن بیمار را نیز بررسی خواهد کرد تا ببیند آیا بهطور طبیعی راه می‌رود یا خیر؟
معاینه ناحیه کمر
اگر در ستون فقرات کمر التهاب وجود داشته باشد، پوست این ناحیه نیز ممکن است غیرطبیعی یا حساس به لمس باشد.
اگر پزشک هیچ نشانه‌ای از یک مشکل جدی نبیند و درد هم شدید نباشد، ممکن است در این مرحله عکس‌برداری لازم نباشد. بعضی از پزشکان ترجیح می‌دهند بیمار صبر کند تا ببیند آیا علائم در طی شش هفته برطرف میشود یا خیر؟ اما در صورت بروز مشکل در هنگام ارزیابی‌ها پزشک برای تشخیص دقیق‌تر آزمایشات و عکس‌برداری‌ها را تجویز می‌کند.
معمولاً برای رد سایر علل احتمالی علائم بیمار مانند شکستگی، تومور، عفونت یا سندرم دم‌اسب، عکس‌برداری‌های مختلف بسته به نوع علائم ممکن است انجام شود.
علائم دیسک کمر بسیار متنوع بوده و ممکن است علاوه بر ناحیه کمر، لگن و پاها را نیز درگیر کند؛ اما هر دردی در این مناطق نیز نشانه دیسک کمر نیست. به همین دلیل تنها یک پزشک متخصص ارتوپد حاذق میتواند تشخیص دقیق را انجام دهد. توجه داشته باشید که عدم توجه به تشخیص و درمان به‌موقع این علائم میتواند عوارض خطرناکی مانند از کارافتادگی اندام تحتانی و کمر را به دنبال داشته باشد.
شما عزیزان می‌توانید برای اطمینان از ارزیابی کامل موارد موردنیاز به کلینیک تخصصی ما که توسط گروهی از پزشکان باتجربه و دلسوز با سابقه‌ای درخشان در این زمینه فعالیت دارند، مراجعه کنید. همچنین می‌توانید از طریق لینک‌های موجود در سمت چپ صفحه برای مشاوره با پزشکان ما در ارتباط باشید. تماس با کلینیک دکتر کبیر