ورم پای دیابتی؛ آسیب دیدگی مویرگ‌ها و نشت مایعات
دیابت سبب تنگی شریان های پا شده و گردش خون را ضعیف می کند و اجازه نمی دهد خون در پا و پایین پا به خوبی گردش کرده و آن را محدود می نماید. به علاوه هرگونه آسیب به پاها به دلیل کاهش مقدار اکسیژن و تغذیه عرضه شده به پوست و بافت، زخم به سرعت بهبود پیدا نکرده و درد و تورم درآن ناحیه افزایش یابد. مویرگ های آسیب دیده سبب نشت مایعات شده و ورم پای دیابتی و در کل
ورم پا را به همراه خواهد داشت.
گردش خون نامنظم سبب کاهش سرعت بهبود زخم ها می گردد به همین دلیل می گویند ورم پا ناشی از بیماری دیابت می باشد.
علاوه بر مشکلات گردش خون، نارسایی قلبی، نارسایی های کلیه و اختلالات کبدی از جمله عللی هستند که می توانند با ورم پای دیابتی همراه باشند و عدم رسیدگی به موقع به آن ها می تواند فرد را با مشکلات جدی و حتی عوامل تهدید کننده حیات مواجه کند. در ادامه به شایع ترین علل ورم پای دیابتی، عوامل تشدید کننده و راه های درمان می پردازیم.
علل شایع بروز ورم پای دیابتی شامل :
آسیب های اعصاب محیطی در افراد دیابتی و نوروپاتی های محیطی که منجر به بد قرار گرفتن پاها می شود، آسیب های پاها زخم شدن پاها را تشدید می کند و علت این که فرد متوجه نمی شود در دراز مدت ممکن است به تغییر شکل و ورم پا دیابتی منجر شود.
اختلالات گردش خون و دیابت چون که باعث التهاب دیواره ی مویرگ های خون رسان پا می شود، به همین دلیل خون رسانی مختل شده، گردش خون به خوبی انجام نمی شود و بازگشت مایعاتی که درون بافت ها هستند به داخل رگ و خارج شدن آن ها از پا به خوبی انجام نمی شود و فرد دچار ورم پای دیابتی می شود.
علت دیگر نارسایی سمت راست قلب در افراد دیابتی می باشد.
نارسایی های کلیه در افراد دیابتی که بیماری آن ها طول کشیده و کنترل نشده باشد.
نارسایی کبد که در افراد دیابتی که نارسایی قلب راست دارند شایع است و می تواند با ورم پای دیابتی و بدن همراه باشد.
ورم پای دیابتی شایع بوده و در خیلی از موارد اولین علامت هشدار دهنده از شرایط جدی مثل نارسایی قلب راست، نارسایی کلیه و مشکلات کبد هستند که باید حتما توسط پزشک متخصص بررسی شوند تا از بروز عوارض جدی مثل از کار افتادن کلیه ها، از دست رفتن کبد، زخم های دیابتی و نارسایی شدید قلبی جلوگیری شود توصیه می شود در مراحل اولیه بروز ورم پای دیابتی حتما به
دکتر پا مراجعه شود.
همچنینی لخته خون در وریدهای پایین لگن یا زانو می توانند از علل ورم باشند. پس در صورتی که به طور ناگهانی دچار ورم پا، ورم ساق پا و اندام تحتانی شدید و ورم با درد، التهاب، قرمزی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرفه های آغشته به خون همراه باشد حتما با درنظر گرفتن خطر لخته های خون در سیاهرگ های عمقی و آمبولی های کشنده ریه سریعا به اورژانس مراجعه شود.
همه افراد دیابتی ممکن است دچار زخم و درد پا گردند، اما مراقبت کردن از پاها می تواند در جلوگیری از آن ها موثر باشد. درمان زخم پای دیابتی و دردها با توجه به علت آن ها صورت می گیرد. بیمار باید درباره هر درد پا و ناراحتی که دارد، با پزشک صحبت کنید تا اطمینان حاصل شود که مشکل جدی نیست زیرا زخم آلوده، در صورتی که نادیده گرفته شود منجر به قطع عضو می گردد.
از اولین نشانه های زخم پا، ترشح مایعات از پا است که ممکن است جوراب های فرد لکه‌دار شده یا به کفش نشت پیدا کند. تورم غیرمعمول، التهاب، قرمزی و بوی نامطبوع از علائم اولیه زخم پا می باشند. از شایع ترین علائم زخم پای دیابتی، سیاه شدن پای دیابتی (اسکار) اطراف زخم پا می باشد.
سیاه شدن پای دیابتی ، به دلیل عدم وجود جریان خون سالم در ناحیه اطراف زخم می باشد. گانگرن یا قانقاریا (مرگ بافت در اثر عفونت) به صورت جزئی یا کامل معمولا در اطراف زخم ظاهر می گردد و با ترشحات نامطبوع، درد و بی حسی در آن ناحیه همراه است.
نشانه های زخم پا همیشه آشکار نخواهند بود. در برخی موارد علائم زخم تا زمانی که عفونی نشوند قابل مشاهده نمی باشند. بنابراین بهتر است در صورت بروز هر گونه تغییر رنگ پوستی و سیاه شدن پای دیابتی، احساس درد در اطراف ناحیه‌ی ملتهب شده، سریعا به پزشک مراجعه شود.
درجه بندی زخم پای دیابتی در مقیاس ۰ تا ۵
۰: زخمی وجود نداشته اما پا در معرض خطر قرار دارد و بدشکلی یا سلولیت هایی در پوست مشاهده می گردد.
۱: زخم ایجاد شده اما عفونت نکرده است.
۲: زخم عمیق بوده و به رباط، تاندون، کپسول مفصلی یا فاشیای عمقی بدون ایجاد آبسه یا عفونت استخوان مشاهده می شود.
۳: زخم عمیق بوده و با آبسه، عفونت استخوان یا سپسیس مفصل همراه است.
۴: قانقاریا یا گانگرن در قسمتی از کف یا پاشنه پا وجود دارد.
۵: قانقاریای شدید که تمام کف پا را درگیر می نماید.
علل زخم پای دیابتی
زخم در افراد دیابتی مهمولا به دلیل گردش ضعیف، قند خون بالا (هیپرگلیسمی)، آسیب عصبی و کف پاهای تحریک شده یا زخمی ایجاد می شود.
گردش خون ضعیف نوعی بیماری عروقی است که در آن خون به طور موثری در پاها جریان ندارد. گردش خون ضعیف، می تواند روند بهبودی را کاهش دهد. سطح بالای قند خون نیز روند بهبود زخم پا را کاهش می دهد، بنابراین مدیریت قند خون امری حیاتی خواهد بود.
آسیب های عصبی از عوارض بالا بودن قند خون در مدت طولانی می باشد که حتی می تواند باعث از دست دادن احساس و اعصاب پاها گردد.
در بیشتر موارد، اعصاب آسیب دیده در ابتدا باعث احساس سوزش و درد می شود اما با گذشت زمان و در طولانی مدت احساس درد در پا کاهش می یابد و باعث زخم پای دیابتی می شود. زخم ها ممکن است توسط ترشحات و یا یک توده قابل توجه نمایان شوند که همیشه دردناک نخواهند بود.
در بیماری دیابت ورم پا از اهمیت زیادی برخوردار بوده و ورم های موضعی معمولا از بیماری های سیستمیک ناشی نمی شوند و بیشتر به صورت التهاب در ناحیه ایجاد می شوند. در بیماران دیابتی قسمتی از پا به همراه عفونت یا زخم دچار ورم می گردد که این ورم باید جدی گرفته شود و در صورت عدم درمان ممکن است به شدت عفونی شده و سبب قطع عضو گردد.
در برخی موارد ممکن است فرد دچار بی حسی پا شده باشد و در نتیجه پای فرد آسیب زیادی ندیده و فقط در حد کشش عضلانی درد داشته باشد که در دراز مدت می تواند باعث ورم پای دیابتی نگران کننده گردد.
بدن بیماران دیابتی ایمنی کمتری نسبت به عفونت داشته و ورم ساق پا می تواند نشانه ای از عفونت پا باشد که ممکن است با تب خفیفی همراه باشد.
بیشتر افرادی که بیماری دیابت دارند از ورم ساق پا رنج می برند که علت اصلی آن گردش خون نامنظم در رگ و مویرگ های خون آسیب دیده ناشی از فشار خون بالا می باشد. دیابت می تواند با آسیب های عصبی همراه باشد که این مورد می تواند شکل و فرم پای بیمار را دچار تغییر کند.
از آن جایی که رشته های عصبی پای بیمار آسیب دیده نمی تواند از طریق مغز پیام را به عضلات پا ارسال کند و سبب ضعف عضلانی و عدم تعادل می شود. این امر سبب از بین رفتن بافت نرم و مفاصل شده و مایعی که در مفاصل و استخوان ها عامل لغزش در محل اتصال مفصل است را ایجاد می کند.
با وجود عصب های آسیب دیده، فرد دیابتی درد کمی را احساس می کند و چنان چه بدون توجه به درد ناشی از آن، از پای آسیب دیده استفاده کند و فعالیت زیادی داشته باشد سبب تشدید مشکلات و آسیب بیشتر به مفاصل می گردد.
علائمی که نباید نادیده گرفته شوند شامل درد، تورم، پوست قرمز، گرما و التهاب هستند که پای شارکوت نام دارند و به هیچ عنوان نباید نادیده گرفته شود و سریعا به پزشک مراجعه شود و مدتی از عصا برای راه رفتن استفاده گردد.
یکی از نکاتی که پزشکان در تشخیص علت ورم مچ پای چپ در نظر می گیرند این است که آیا این تورم فقط در یک پا اتفاق افتاده و یا در هر دو رخ داده است. بیماری ورم پا در بین افراد زیادی رایج است به خصوص پس از پیاده روی یا ایستادن به مدت طولانی که معمولا با استراحت و بالا بردن پاهای خسته نیز بهبود پیدا می کند.
اما باید توجه داشت که در برخی موارد تورم یک هشدار برای وجود یک مشکل اساسی جدی تر می باشد. ورم پای چپ نشانه چیست یکی از مواردی است که پزشکان بسیار مورد بررسی قرار می دهند. در ادامه به برخی از مشکلاتی که سبب ورم پای چپ می شوند اشاره می کنیم.
1. علل عروقی
یکی از پاسخ‌های مرتبط با ورم پای چپ نشانه چیست، علل عروقی است. این علل ممکن است علت ورم پای دیابتی در مچ پای چپ و یا هر دو پا باشد. زمانی که فرد زیاد روی پاها می ایستد، نیروی جاذبه خون را به داخل رگ های پا کشیده و مقداری از آب موجود در خون وارد بافت های مچ پا شده و تورم را ایجاد می کند.
2. نارسایی وریدی
دریچه های رگ های پاها از پایین آمدن خون توسط نیروی جاذبه و جمع شدن در رگ های پا جلوگیری می کنند. با افزایش سن، این دریچه ها فرسوده شده و ممکن است عملکرد کمتری پیدا کنند. این امر سبب متورم شدن پا و علت ورم مچ پای چپ می گردد.
التهاب دردناک وریدها ممکن است سبب ورم پای دیابتی و درد پا گردد. در این وضعیت لخته خون در رگ های اصلی پا ایجاد می گردد. این لخته ها مانع بازگشت خون از پاها به قلب شده و سبب تورم مچ پا می گردند. چنان چه تشخیص و درمان به موقع صورت نگیرد ممکن است مشکلات بسیار جدی برای فرد ایجاد شود. بنابراین یکی از پاسخ‌های مرتبط با ورم پای چپ نشانه چیست، نارسایی وریدی است.
3. گرفتگی رگ های اصلی پا
لخته خون در رگ های اصلی پاها ایجاد می گردد و لخته ها مانع بازگشت خون از پاها به قلب شده و ورم پای دیابتی را به همراه دارند. در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع ، این عارضه می تواند منجر به ایجاد مشکلات بسیار جدی شود.
ممکن است لخته های خون در خون حرکت کرده و به ریه ها منتقل گردند و بیماری به نام آمبولی ریوی ایجاد کنند. این مشکل می تواند با نفس نفس زدن ، درد هنگام تنفس و حتی مرگ همراه باشد.
یکی از پاسخ‌های مرتبط با ورم پای چپ نشانه چیست، لختگی خون است. معمولا لخته ها فقط در یک پا مشاهده شده و فقط یک پا به طور غیرمعمولی متورم می کردد. اگر چه تورم پا اغلب جدی نیست ، اما تورم جدید فقط در یک پا همیشه موضوعی است که پزشکان باید آن را مورد بررسی دهند.
4. نارسایی قلبی
قلبی که دچار نارسایی باشد به آن اندازه که نیاز است نمی تواند عملیات پمپاژ خون را در بدن انجام دهد. در نتیجه ، خونی که در رگ های پا باید به قلب پمپ شود، در رگ های پا جمع شده و سبب ورم پای دیابتی می گردد.
5. آسیب دیدگی و ضربه
یکی از پاسخ‌های مرتبط با ورم پای چپ نشانه چیست، آسیب دیدگی است. علت ورم پای دیابتی می تواند آسیب و یا وارد شدن ضربه به مچ پا باشد. در این موارد اگر درد شدید و مداومی همراه با تورم باشد باید سریعا به یک متخصص ارتوپدی برای بررسی و درمان سریعتر مراجعه شود.
6. آرتروز و مشکلات مفصلی
وجود مشکل در استخوان ها ،تاندون های پا، آرتروز و مشکلات مفصلی ممکن است باعث ورم مچ پای چپ و درد پا گردد. در صورت بروز مشکلاتی مانند شکستگی، آرتروز، التهاب و ورم پای دیابتی برای جلوگیری از عوارض بعدی باید سریعا به متخصص ارتوپدی در کلینیک های تخصصی مراجعه شود.
7. بیماری کبد
بیماری های کبد نیز ممکن است سبب ایجاد ورم مچ پای چپ شوند. برخی از بیماری های کبدی سبب کاهش سطح پروتئینی به نام آلبومین در خون شده که در کبد ساخته می گردد.
سطح آلبومین پایین سبب انتقال مایعات در خون به داخل بافت ها شده و نه تنها در پاها بلکه در سایر قسمت های بدن مانند دست ها و صورت باعث ایجاد ورم پای دیابتی می شود. بنابراین یکی از پاسخ‌های مرتبط با ورم پای چپ نشانه چیست، بیماری کبدی است.
8. بیماری کلیوی
در صورت داشتن بیماری و نارسایی کلیه به دلیل عملکرد غیر عادی این عضو در دفع مایعات بدن، مایعات در بدن باقی مانده و منجر به تورم پلک ها، صورت و پاها می گردند. از دیگر علائم بیماری های کلیوی زردی چهره و بی اشتهایی است.
در برخی موارد، ورم پای چپ و یا راست و یا هر دو پا از نشانه های اولیه نارسایی قلبی، بیماری کبدی یا کلیوی در فرد می باشد و پزشک باید حتما این احتمالات را در نیز نظر داشته باشد. بهتر است پس از ایجاد ورم پای دیابتی به دلیل تشخیص دشوار علت ورم مچ پای چپ و یا هر دو بدون کمک پزشک سریعا به بهترین دکتر ارتوپدی مراجعه شود.
پزشک با بررسی شرح حال بیمار و یک معاینه کامل بدنی و در صورت لزوم با انجام آزمایش خون و ادرار، عکس برداری از قفسه سینه، الکتروکاردیوگرام یا آزمایش های دیگر علت ورم پای چپ و یا هر دو پای بیمار را تشخیص و شیوه درمانی مناسب را توصیه می نماید.
9. مشکلات مربوط به پوست و ناخن پا
مشکلات مربوط به پوست و ناخن پا نیز از علل ورم پای چپ و یا هر دو پا می باشد. با افزایش سن، پوست نازک شده و باعث افزایش آسیب پذیری پوست در برابر بریدگی ها می گردد. در نتیجه پوست می تواند آلوده و باعث تورم ناحیه نزدیک به زخم گردد. بریدگی پا ممکن است سبب تورم کل پا گردد. ناخن های انگشت پا که در داخل پوست فرو رفته اند نیز ممکن است منجر به زخم و تورم گردند.
10. عوارض جانبی دارو
عوارض جانبی مصرف بعضی از داروها ممکن است از علل ورم کردن پای چپ، راست و هر دو پا گردند.
1- ورزش به طور منظم
افراد دیابتی حتما باید به طور منظم ورزش کنند زیرا تحرک بدنی سبب بهبود سلامت مفاصل و استخوان های پا می گردد. همچنین فعال بودن به بهبود گردش خون و تثبیت سطح قند خون نیز کمک خواهد کرد. فقط باید توجه داشت که پیش از شروع یک برنامه ورزشی، با پزشک مشورت شود. زیرا ممکن است انجام ورزش های سخت در بیماران دیابتی منجر به ادم گردد.
2- بالا نگه داشتن پاها
به منظور جلوگیری از ورم پای دیابتی ، بالا نگه داشتن پاها بسیار موثر است. برای این منظور باید یک بالش زیر پاها قرار داده و هر روز بمدت 10 تا 15 دقیقه آن ها را کمی بلند نمایید. این کار سبب بهبود گردش خون شده و با تخلیه مایعات اضافی سبب کاهش ورم می گردد.
3- استفاده از جوراب های دیابتی یا فشاری
استفاده از جوراب های فشاری در بهبود گردش خون در پاها موثر می باشد. این جوراب ها با ایجاد فشار در ناحیه آسیب دیده و با بازگشت مایعات به سیستم لنفاوی، از تجمع مایعات جلوگیری خواهند کرد. بنابراین استفاده از بانداژهای فشرده سازی نیز می توانند در بهبود گردش خون و جلوگیری از ورم پاها موثر باشند.
4- مصرف محدود نمک
مصرف زیاد نمک در رژیم غذایی سبب تجمع مایعات و ورم پای دیابتی می گردد. بهتر است از رژیم غذایی حاوی نمک زیاد پرهیز کرده و از غذاهای کم سدیم استفاده شود. مصرف رژیم غذایی حاوی نمک بالا، خطر ابتلا به فشار خون را نیز افزایش خواهد داد.
5- پوشیدن کفش راحتی
مراقبت صحیح از پاها برای بیماران دیابتی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و این افراد بهتر است همیشه کفش راحت بپوشند. پوشیدن کفش های تنگ می تواند به پاها آسیب برساند و ممکن است بیماران دیابتی به دلیل حس نکردن درد متوجه این موضوع نشوند. همچنین زنان نباید از کفش پاشنه بلند استفاده نمایند زیرا ممکن است سبب بروز مشکلات گردش خون گردند.
6- ماساژ پاها
ورم پای دیابتی با کمک ماساژ کاهش پیدا می کند. ماساژ دادن سبب بهبود گردش خون در پاها شده و برای بهبود گردش خون و کاهش ورم پاها می توان از متخصص کمک گرفت.
ورم پای دیابتی موضعی معمولا در اثر بیماری های سیستمیک نبوده و بیشتر به صورت التهاب در ناحیه خود را نشان می دهند. به عنوان مثال در بیماران دیابتی در برخی موارد قسمتی از پاها به همراه عفونت یا زخم دچار ورم خواهد شد که این نوع ورم باید جدی گرفته شود.
زیرا اگر درمان نشود می تواند به شدت عفونی شده و قطع عضو را به همراه داشته باشد که بسیار ناراحت کننده و دردناک خواهد بود. در برخی موارد ممکن است فرد از بی حسی پا رنج ببرد در نتیجه ممکن است پای فرد دچار آسیب زیادی نشده باشد و در حد کشش عضلانی درد داشته باشد که در طولانی مدت سبب تورمی شود که می تواند نگران کننده باشد.
درد، تورم، پوست قرمز، گرما و التهاب که پای شارکوت نام دارد و به هیچ عنوان نباید نادیده گرفته شود و سریعا به پزشک مراجعه شود. مراجعه زود هنگام به کلینیک های تخصصی در کاهش زمان درمان و هزینه های درمان ورم پای دیابتی بسیار موثر خواهد بود.